15/7/2021
Ενημέρωση : 22/7/2021
Ενημέρωση : 22/7/2021
TEA TREE OIL ΜΥΚΗΤΕΣ ΝΥΧΙΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
1. Λίγα λόγια για τους μύκητες νυχιών
2. Παιδιά
3. Αθλητές
4. Τρόποι αντιμετώπισης
5. Tεϊόδεντρο για μύκητες νυχιών: Μελέτες σε ανθρώπους
1. Λίγα λόγια για τους μύκητες νυχιών
2. Παιδιά
3. Αθλητές
4. Τρόποι αντιμετώπισης
5. Tεϊόδεντρο για μύκητες νυχιών: Μελέτες σε ανθρώπους
Ετοιμάζοντας τον σύνδεσμο για το αιθέριο έλαιο tea tree (τεϊόδεντρο), είδα αρκετές μελέτες που αναφέρονταν στις ευεργετικές επιδράσεις που εμφανίζει ενάντια στους μύκητες.
Τα σχετικά δεδομένα θα τα δείτε στην ενότητα "5. Tεϊόδεντρο για μύκητες νυχιών: Μελέτες σε ανθρώπους".
1. Λίγα λόγια για τους μύκητες νυχιών
Οι παθήσεις των νυχιών αντιπροσωπεύουν την πλειονότητα των αναφορών για προβλήματα στα πόδια για τα οποία οι ενήλικες αναζητούν ιατρική περίθαλψη.
Η ονυχομυκητίαση, μια μυκητιασική λοίμωξη των νυχιών, είναι η πιο διαδεδομένη πάθηση των νυχιών (1, 2), ενώ παγκοσμίως αποτελεί μια εξαιρετικά διαδεδομένη ασθένεια (3), της οποίας ο επιπολασμός εκτιμάται 10% στον γενικό πληθυσμό, 20% σε άτομα άνω των 60 ετών, και 50% σε άτομα άνω των 70 ετών (14), ποσοστά που αυξάνονται (5, 6).
Σχεδόν το 50% όλων των διαταραχών των νυχιών προκαλούνται από μύκητες (7).
Η ονυχομυκητίαση είναι συχνά χρόνια, δύσκολη να εξαλειφθεί και έχει την τάση να επανεμφανίζεται (8).
Αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα, με έναν υψηλά αρνητικό αντίκτυπος στην ποιότητα ζωής των ασθενών (9), ενώ για όσους ανθρώπους έχουν σοβαρό πρόβλημα, μπορεί να επηρεάσει τις καθημερινές δραστηριότητες (10). Eπίσης, ίσως μπορεί να προκαλέσει τοπικό πόνο, παραισθησίες, και να επηρεάσει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις (11).
Οι μύκητες των νυχιών προκαλούν βλάβη στην δομή και στην φυσική εμφάνιση των νυχιών (10).
Οι κλινικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν τον αποχρωματισμό του νυχιού, την ονυχόλυση (12), πάχυνση της πληγείσας περιοχής των νυχιών (13), και διαχωρισμό του δέρματος από το νύχι (14).
Ο διαβήτης, ο HIV, η ανοσοκαταστολή, η παχυσαρκία, το κάπνισμα και η προχωρημένη ηλικία αποτελούν προδιαθετικούς παράγοντες αυτής της μυκητιασικής λοίμωξης (4).
Τα δερματόφυτα ευθύνονται για την πλειονότητα των λοιμώξεων των νυχιών και προκαλούν διαφορετικούς βαθμούς παραμορφώσεων των νυχιών (1, 4).
Τα δερματόφυτα, ιδίως τα Trichophyton mentagrophytes και Trichophyton rubrum, προκαλούν περίπου το 90% των νυχιών στα πόδια και το 75% των νυχιών στα χέρια (12, 15).
Εκτός από τα δερματοφύτα, άλλες αιτίες είναι οι ζυμομύκητες (μαγιά) και οι μη-δερματοφύτοι μύκητες (11, 16), όπως ο Ασπέργιλλος, ο οποίος μπορεί να προκαλεί έως και το 35% των συνολικών περιπτώσεων ονυχομυκητίασης στον γενικό πληθυσμό και έως το 71% σε διαβητικούς ανθρώπους και ηλικιωμένους (17).
2. Παιδιά
Ο αριθμός των αναφορών σχετικά με την ονυχομυκητίαση στα παιδιά είναι σχετικά μικρός και τα επιδημιολογικά δεδομένα ποικίλλουν.
Παρόλα αυτά, έχει αποδειχθεί αύξηση του επιπολασμού της ονυχομυκητίασης στα παιδιά (15, 18).
Τα παιδιά με σύνδρομο Down και με ανοσοανεπάρκειες είναι πιο πιθανό να έχουν μυκητιασικές λοιμώξεις των νυχιών (18).
3. Αθλητές
Οι αθλητές είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν λοιμώξεις των νυχιών στα πόδια. Αυτό δημιουγεί ανησυχία στους αθλητές καθώς μπορεί να επηρεάσει την απόδοσή τους (19).
Ο κίνδυνος εμφάνισης ονυχομυκητίασης αυξάνεται από (19) :
- το ζεστό περιβάλλον πολλών αθλητικών δραστηριοτήτων.
- την χρήση μη-αεριζόμενων υποδημάτων
- το ζεστό, υγρό περιβάλλον που σχετίζεται με κάλτσες και εφίδρωση
- κοινές και κοντινές σε απόσταση οικίες μεταξύ των αθλητών
- τραύμα στο πόδι και τα νύχια.
4. Τρόποι αντιμετώπισης
Η ονυχομυκητίαση είναι δύσκολο να θεραπευτεί (19). Παρόλο που υπάρχουν αρκετές στρατηγικές αντιμετώπισης, καμία προσέγγιση (τοπική, συστημική ή μηχανική) δεν είναι ιδιαίτερα θεραπευτική (1).
α. από του στόματος αγωγή
Η από του στόματος αγωγή είναι αποτελεσματική (12), και φαίνεται να έχουν μικρότερους χρόνους θεραπείας και καλύτερα ποσοστά θεραπείας (10).
Ωστόσο, παρενέργειες (2), σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες (12) (όπως ηπατοτοξικότητα (13)), αλληλεπιδράσεις φαρμάκων (2, 13, 16) ή ανοσοκαταστολή (16) περιορίζουν τη χρήση τους.
Ένα ακόμα μειονέκτημα είναι το υψηλό κόστος (22).
β. τοπική αγωγή
Οι τοπικές αγωγές παρέχουν μια εναλλακτική μέθοδο, παρακάμπτοντας τις συστημικές επιδράσεις της από του στόματος αγωγή (2).
Αν και έχουν ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες (12, 13), είναι λιγότερο αποτελεσματικές σε σύγκριση με την από του στόματος αγωγή (12, 13, 16)
Αυτό οφείλεται στις φυσικές ιδιότητες των νυχιών (10) όπως είναι π.χ. μειωμένη διείσδυση στα νύχια (12).
γ. λέιζερ
Μία ανασκόπηση (Ιούνιος 2019) αναφέρει ότι το λέιζερ χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την τοπική αγωγή, και ίσως μπορεί να βοηθήσει στο να διεισδύσει στην παχιά πλάκα των νυχιών (2).
Μία μετα-ανάλυση (Νοέμβριος 2019) αναφέρει ότι το συνολικό ποσοστό ίασης ήταν 63%, αλλά η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από τον συγκεκριμένο τύπο συσκευής που χρησιμοποιείται.
Επίσης, τα δεδομένα δείχνουν ότι η θεραπεία με λέιζερ είναι σχετικά ασφαλής, αλλά μπορεί να προκαλέσει ανεκτό πόνο και περιστασιακά να οδηγήσει σε αιμορραγία μετά την χρήση του (20).
Από την άλλη πλευρά, μία πιο πρόσφατη δημοσίευση (Σεπτέμβριος 2020) αναφέρει ότι "η αποτελεσματικότητα των λέιζερ στην ονυχομυκητίαση δεν έχει ακόμη αποδειχθεί επαρκώς." (13).
Σε γενικές γραμμές, συνιστώνται οι τοπικές αγωγές για ήπια έως μέτρια πάθηση και οι από του στόματος αγωγή θα πρέπει να εξετάζεται για μέτρια έως σοβαρή πάθηση.
Η συνδυαστική χρήση ίσως μπορεί να αυξήσει τα ποσοστά θεραπείας (5).
Λόγω των παραπάνω περιορισμών, υπάρχει ανάγκη διερεύνησης πιο αποτελεσματικών ή/και εναλλακτικών τρόπων για την αντιμετώπιση της ονυχομυκητίασης, οι οποίες θα είναι ασφαλέστερες και αποτελεσματικότερες (12).
Τώρα, ας δούμε ποια είναι τα δεδομένα για το tea tree oil και τους μύκητες των νυχιών, το οποίο μία δημοσίευση του 2020 αναφέρει ότι "το έλαιο tea tree είναι ένα αιθέριο έλαιο, το οποίο, ενσωματωμένο σε τοπικά σκευάσματα, έχει δείξει αντιβακτηριακές, αντιμυκητιασικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες με εξαιρετική διείσδυση στο δέρμα" (21).
5. Tεϊόδεντρο για μύκητες νυχιών: Μελέτες σε ανθρώπους
Μία ανασκόπηση του 2006 (22) ανέφερε ότι "όσον αφορά τις λοιμώξεις από μύκητες, το tea tree oil έχει αξιολογηθεί κλινικά για την αντιμετώπιση της ονυχομυκητίασης (23, 24)"
Εν περιλήψει, η πρώτη μελέτη για τους μύκητες νυχιών (23), υπήρξε πλήρης ή μερικής επίλυση του προβλήματος :
- στο 60% των ασθενών που ήταν στην ομάδα με το tea tree oil, και
- στο 61% των ασθενών που έλαβαν ένα συγκεκριμένο φάρμακο.
Δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων για οποιαδήποτε παράμετρο (22).
Πιο συγκεκριμένα (23), μία διπλή-τυφλή, τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή αξιολόγησε την αποτελεσματικότητα και την ανεκτικότητα της τοπικής εφαρμογής 1% από συγκεκριμένη αγωγή σε σύγκριση με τοπική εφαρμογή 100% tea tree oil. (Εδώ να επισημάνω ότι είναι καλό να μην χρησιμοποιούμε αδιάλυτα αιθέρια έλαια, αλλά να τα χρησιμοποιούμε συνδυαστικά με έλαια βάσης. Σχετικές πληροφορίες υπάρχουν στην ενότητα 5. ΕΛΑΙΑ ΒΑΣΗΣ. Επίσης, συνεκτιμήστε ότι ακόμα και σε προϊόντα με περιεκτικότητα 5% έως 10% tea tree oil, έχει αναφερθεί ότι προκαλεί ευαισθησίες και αντιδράσεις αλλεργικής δερματίτιδας εξ επαφής. Το 1,4% των ασθενών που παραπέμφθηκαν σε τεστ αλλεργιας (Patch test) είχαν θετική αντίδραση στο έλαιο tea tree (26)).
Οι ασθενείς είχαν διάγνωση με ονυχομυκητίαση, και συγκεκριμένα περιφερική ονυχομυκητίαση.
Από τους 117 ασθενείς, οι 64 ασθενείς χρησιμοποιήσαν το tea tree oil, και οι 53 ασθενείς την αγωγή.
Η τρόπος εφαρμογής ήταν δύο φορές την ημέρα, επί 6 μήνες
Τα ευρήματα έδειξαν βελτίωση :
- στην εμφάνιση, και
- στην συμπτωματολογία των νυχιών.
Επίσης, ήδη από τους πρώτους τρεις μήνες, περίπου το ήμισυ της κάθε ομάδας (56% tea tree oil, 55% αγωγή) ανέφερε συνεχή βελτίωση ή επίλυση του προβλήματος.
Ανεπιθύμητες ενέργειες (ερύθημα, ερεθισμός, οίδημα) καταγράφηκαν σε 5 (7,8%) άτομα στην ομάδα tea tree oil, και 3 άτομα (5,7%) στην ομάδα της αγωγής.
Εν περιλήψει, η δεύτερη μελέτη (διπλή-τυφλή, τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή), έδειξε ότι η χρήση κρέμας, η οποία περιείχε 5% tea tree oil, δεν ήταν αποτελεσματική δεδομένου ότι το συνολικό ποσοστό θεραπείας ήταν 0% (24).
Ίσως η ποσότητα να ήταν μικρή (είδαμε στην προηγούμενη μελέτη ότι χρήσιμοποιήθηκε 100%), ίσως η κρέμα να περιείχε άλλα ενεργά συστατικά που να καθιστούσαν ανενεργή την δράση του tea tree oil και να έπρεπε να είχε χρησιμοποιηθεί μόνο του ή σε συνδυασμό με νερό ή σε συνδυασμό με άλλη κρέμα που να έχει ήδη αποδείξει ότι λειτουργεί.
Ωστόσο, το αποτέλεσμα παραμένει αυτή η μελέτη έδειξε ότι το tea tree oil δεν λειτούργησε καθόλου.
Η ανασκόπηση (22) κλείνει αναφέροντας ότι "η ονυχομυκητίαση θεωρείται σε μεγάλο βαθμό μη-ανταποκρινόμενη στην τοπική θεραπεία οποιουδήποτε είδους και επομένως δεν πρέπει να αναμένεται υψηλό ποσοστό θεραπείας".
Λόγω του ότι έχουν περάσει 15 χρόνια από αυτήν την ανασκόπηση (2006), αποφάσισα να δω εάν υπάρχουν νέες μελέτες σε ανθρώπους, και έκανα ορισμένες ακόμα αναζητήσεις:
- Γράφοντας "onychomycosis tea tree", προέκυψαν 8 δημοσιεύσεις (22/7/2021).
Μία εξ'αυτών αφορούσε μελέτη σε 20 ασθενείς με ήπια έως μέτρια περιφερική ονυχομυκητίαση (21), τα ευρήματα της οποία έδειξαν πλήρη ίαση στην πλειονότητα των ασθενών (78.5%), η κλινική εμφάνιση του νυχιού βελτιώθηκε ήδη από τις πρώτες εβδομάδες, ενώ αναδομήθηκε η εμφάνιση των νυχιών.
Ωστόσο, δεν χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά tea tree αλλά ένας συνδυασμός αιθέριων ελαίων (tea tree, λάιμ, ρίγανη) και βιταμίνη Ε.
Η εφαρμογή έγινε τοπικά μία φορά την ημέρα στους γύρω ιστούς και στην πλάκα των νυχιών για 6 μήνες. Δεν καταγράφηκαν παρενέργειες.
Παρατηρήθηκε ότι απορροφήθηκε καλά στο επίπεδο της πλάκας των νυχιών, και έκανε το νύχι ακόμη πιο ανθεκτικό στις λοιμώξεις, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο υποτροπών.
Σύμφωνα με τους ερευνητές της συγκεκριμένης μελέτης, η συγκεκριμένη σύνθεση μπορεί σίγουρα να αντιπροσωπεύει μία από τις πρώτες επιλογές θεραπείας σε αυτούς τους ασθενείς διότι όχι μόνο υπήρξαν εξαιρετικά ιαματικά αποτελέσματα, αλλά τα αποτελέσματα διατηρήθηκαν με την πάροδο του χρόνου.
- Γράφοντας "toenail fungus tea tree", προέκυψαν 4 δημοσιεύσεις (22/7/2021).
Μία εξ'αυτών (25) αφορούσε την περίπτωση μίας γυναίκας 63 ετών, η οποιά δέχθηκε εθελοντικά να φορέσει παπούτσια και κάλτσες για 48 ώρες. Στην συνέχεια τα πόδια πλήθυκαν με σαπούνι και νερό, στεγνώθηκαν και έγινε τοπική εφαρμογή ενός προϊόντος που περιείχε με αραρούτι (arrowroot), μαγειρική σόδα (baking soda), έλαιο βασιλικού, έλαιο δάφνης, έλαιο τεϊόδεντρο, έλαιο φασκόμηλο, και έλαιο γαρύφαλλο. Κατ'όπιν, φορέθηκαν εκ νέου τα παπούτσια και οι κάλτσες για 8 ώρες.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι μετά την εφαρμογή του προϊόντος ο αριθμός των αερόβιων βακτηρίων υπήρξε σημαντική μείωση κατά 10.000 φορές (από 100.000.000 σε 10.000), και ο αριθμός των ζυμομυκήτων υπήρξε αξιοσημείωτα μείωση κατά 100 φορές, από 100.000 σε 1.000.
Στο συμπέρασμα τους οι ερευνητές αναφέρουν ότι η εφαρμογή αυτού του προϊόντος στις εξωτερικές επιφάνειες των ποδιών ανέστειλε πλήρως τόσο τα αερόβια βακτήρια όσο και τον πολλαπλασιασμό μυκήτων για 8 ώρες παρά το γεγονός ότι βρίσκονταν σε κλειστό περιβάλλον συμβατό με μικροβιακό πολλαπλασιασμό.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. J Wound Ostomy Continence Nurs. Jul/Aug 2019;46(4):333-335. doi: 10.1097/WON.0000000000000556. Onychomycosis: Diagnosis, Treatment, and Prevention Tara L Beuscher, Teresa J Kelechi
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31274864/
2. Review F1000Res. 2019 Jun 25;8:F1000 Faculty Rev-968. doi: 10.12688/f1000research.18646.1. eCollection 2019. Recent advances in therapies for onychomycosis and its management Aditya K Gupta, Nadia Stec
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31297182/
3. Review BMC Infect Dis. 2017 Feb 22;17(1):166. doi: 10.1186/s12879-017-2258-3. Meta-analysis of the utility of culture, biopsy, and direct KOH examination for the diagnosis of onychomycosis Verónica Velasquez-Agudelo, Jaiberth Antonio Cardona-Arias
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28222676/
4. Review J Cutan Med Surg. Nov/Dec 2017;21(6):525-539. doi: 10.1177/1203475417716362. Epub 2017 Jun 22. Onychomycosis in the 21st Century: An Update on Diagnosis, Epidemiology, and Treatment Aditya K Gupta, Sarah G Versteeg, Neil H Shear
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28639462/
5. Review Expert Rev Anti Infect Ther. 2018 Dec;16(12):929-938. doi: 10.1080/14787210.2018.1544891. Epub 2018 Nov 13. Update on current approaches to diagnosis and treatment of onychomycosis Aditya K Gupta, Rachel R Mays, Sarah G Versteeg, Neil H Shear, Vincent Piguet
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30411650/
6. Review Hautarzt. 2018 Sep;69(9):718-725. doi: 10.1007/s00105-018-4255-x. [Onychomycosis: Practical treatment strategies] [Article in German] E G Hasche, M Podda
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30140940/
7. Meta-Analysis J Mycol Med. 2019 Sep;29(3):265-272. doi: 10.1016/j.mycmed.2019.05.004. Epub 2019 Jul 5. A systematic review and meta-analysis on the epidemiology, casual agents and demographic characteristics of onychomycosis in Iran Z Rafat, S J Hashemi, A-A Saboor-Yaraghi, B Pouragha, A Taheriniya, A Moosavi, B Roohi, R Arjmand, A Moradi, R Daie-Ghazvini, S Basiri
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31285126/
8. Review Br J Dermatol. 2004 Mar;150(3):537-44. doi: 10.1046/j.1365-2133.2003.05728.x. Cumulative meta-analysis of systemic antifungal agents for the treatment of onychomycosis A K Gupta, J E Ryder, A M Johnson
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15030339/
9. J Dermatolog Treat. 2020 Feb 20;1-10. doi: 10.1080/09546634.2020.1729336. Online ahead of print. Oral antifungal therapies for toenail onychomycosis: a systematic review with network meta-analysis toenail mycosis: network meta-analysis Maria L D Fávero, Aline F Bonetti, Eric L Domingos, Fernanda S Tonin, Roberto Pontarolo
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32043906/
10. Review Cochrane Database Syst Rev. 2017 Jul 14;7(7):CD010031. doi: 10.1002/14651858.CD010031.pub2. Oral antifungal medication for toenail onychomycosis Sanne Kreijkamp-Kaspers, Kate Hawke, Linda Guo, George Kerin, Sally Em Bell-Syer, Parker Magin, Sophie V Bell-Syer, Mieke L van Driel
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28707751/
11. Review J Am Acad Dermatol. 2019 Apr;80(4):853-867. doi: 10.1016/j.jaad.2018.05.1260. Epub 2018 Jun 28. Onychomycosis: Treatment and prevention of recurrence Shari R Lipner, Richard K Scher
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29959962/
12. Review Recent Pat Inflamm Allergy Drug Discov. 2020;14(1):32-45. doi: 10.2174/1872213X13666191026090713. Onychomycosis: An Updated Review Alexander K C Leung, Joseph M Lam, Kin F Leong, Kam L Hon, Benjamin Barankin, Amy A M Leung, Alex H C Wong
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31738146/
13. Review J Eur Acad Dermatol Venereol. 2020 Sep;34(9):1972-1990. doi: 10.1111/jdv.16394. Epub 2020 Jun 5. Onychomycosis: a review A K Gupta, N Stec, R C Summerbell, N H Shear, V Piguet, A Tosti, B M Piraccini
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32239567/
14. Review Am Fam Physician. 2013 Dec 1;88(11):762-70. Onychomycosis: Current trends in diagnosis and treatment Dyanne P Westerberg, Michael J Voyack
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24364524/
15. Review Rev Chil Pediatr . 2020 Feb;91(1):131-138. doi: 10.32641/rchped.v91i1.1309. Epub 2019 Dec 3. [Pediatric onychomycosis: Update and management] [Article in Spanish] Daniela A Alfaro S, Carmen G González F
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32730424/
16. Meta-Analysis Br J Dermatol . 2020 Feb;182(2):287-299. doi: 10.1111/bjd.18155. Epub 2019 Aug 25. Monotherapy for toenail onychomycosis: a systematic review and network meta-analysis A K Gupta, K A Foley, R R Mays, N H Shear, V Piguet
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31120134/
17. Review Mycopathologia . 2018 Jun;183(3):485-493. doi: 10.1007/s11046-017-0222-9. Epub 2017 Nov 16. A Review of Onychomycosis Due to Aspergillus Species Felix Bongomin, C R Batac, Malcolm D Richardson, David W Denning
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29147866/
18. Review Int J Dermatol . 2017 Feb;56(2):123-130. doi: 10.1111/ijd.13392. Epub 2016 Sep 9. Onychomycosis in children. A review Martha Patricia Solís-Arias, Maria Teresa García-Romero
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27612431/
19. Review Am J Clin Dermatol . 2019 Oct;20(5):691-698. doi: 10.1007/s40257-019-00448-4. Onychomycosis in Athletes Caroline Daggett, Robert T Brodell, C Ralph Daniel, Jeremy Jackson
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31111408/
20. Meta-Analysis Medicine (Baltimore) . 2019 Nov;98(48):e17948. doi: 10.1097/MD.0000000000017948. Laser treatment for onychomycosis: A systematic review and meta-analysis Weiwei Ma, Chenchen Si, Lorna Martin Kasyanju Carrero, Hou-Fang Liu, Xu-Feng Yin, Juan Liu, Yang Xu, Bingrong Zhou
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31770202/
21. Skin Appendage Disord . 2020 Jan;6(1):14-18. doi: 10.1159/000503305. Epub 2019 Oct 25. An Open Study to Evaluate Effectiveness and Tolerability of a Nail Oil Composed of Vitamin E and Essential Oils in Mild to Moderate Distal Subungual Onychomycosis Aurora Alessandrini, Michela Starace, Francesca Bruni, Bianca Maria Piraccini
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32021856/
22. Review Clin Microbiol Rev. 2006 Jan;19(1):50-62. doi: 10.1128/CMR.19.1.50-62.2006. Melaleuca alternifolia (Tea Tree) oil: a review of antimicrobial and other medicinal properties C F Carson, K A Hammer, T V Riley
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16418522/
23. Buck, D. S., D. M. Nidorf, and J. G. Addino. 1994. Comparison of two topical preparations for the treatment of onychomycosis: Melaleuca alternifolia (tea tree) oil and clotrimazole. J. Fam. Pract. 38:601-605.
http://europepmc.org/article/MED/8195735
24. Syed, T. A., Z. A. Qureshi, S. M. Ali, S. Ahmad, and S. A. Ahmad. 1999. Treatment of toenail onychomycosis with 2% butenafine and 5% Melaleuca alternifolia (tea tree) oil in cream. Trop. Med. Int. Health 4:284-287.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1046/j.1365-3156.1999.00396.x?sid=nlm%3Apubmed
25.J Int Soc Sports Nutr . 2007 Jul 13;4:3. doi: 10.1186/1550-2783-4-3. A novel aromatic oil compound inhibits microbial overgrowth on feet: a case study Bill D Misner
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17908343/
26. Dermatitis . Jan-Feb 2012;23(1):48-9. doi: 10.1097/DER.0b013e31823e202d. Tea tree oil David Larson, Sharon E Jacob
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22653070/
Τα σχετικά δεδομένα θα τα δείτε στην ενότητα "5. Tεϊόδεντρο για μύκητες νυχιών: Μελέτες σε ανθρώπους".
1. Λίγα λόγια για τους μύκητες νυχιών
Οι παθήσεις των νυχιών αντιπροσωπεύουν την πλειονότητα των αναφορών για προβλήματα στα πόδια για τα οποία οι ενήλικες αναζητούν ιατρική περίθαλψη.
Η ονυχομυκητίαση, μια μυκητιασική λοίμωξη των νυχιών, είναι η πιο διαδεδομένη πάθηση των νυχιών (1, 2), ενώ παγκοσμίως αποτελεί μια εξαιρετικά διαδεδομένη ασθένεια (3), της οποίας ο επιπολασμός εκτιμάται 10% στον γενικό πληθυσμό, 20% σε άτομα άνω των 60 ετών, και 50% σε άτομα άνω των 70 ετών (14), ποσοστά που αυξάνονται (5, 6).
Σχεδόν το 50% όλων των διαταραχών των νυχιών προκαλούνται από μύκητες (7).
Η ονυχομυκητίαση είναι συχνά χρόνια, δύσκολη να εξαλειφθεί και έχει την τάση να επανεμφανίζεται (8).
Αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα, με έναν υψηλά αρνητικό αντίκτυπος στην ποιότητα ζωής των ασθενών (9), ενώ για όσους ανθρώπους έχουν σοβαρό πρόβλημα, μπορεί να επηρεάσει τις καθημερινές δραστηριότητες (10). Eπίσης, ίσως μπορεί να προκαλέσει τοπικό πόνο, παραισθησίες, και να επηρεάσει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις (11).
Οι μύκητες των νυχιών προκαλούν βλάβη στην δομή και στην φυσική εμφάνιση των νυχιών (10).
Οι κλινικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν τον αποχρωματισμό του νυχιού, την ονυχόλυση (12), πάχυνση της πληγείσας περιοχής των νυχιών (13), και διαχωρισμό του δέρματος από το νύχι (14).
Ο διαβήτης, ο HIV, η ανοσοκαταστολή, η παχυσαρκία, το κάπνισμα και η προχωρημένη ηλικία αποτελούν προδιαθετικούς παράγοντες αυτής της μυκητιασικής λοίμωξης (4).
Τα δερματόφυτα ευθύνονται για την πλειονότητα των λοιμώξεων των νυχιών και προκαλούν διαφορετικούς βαθμούς παραμορφώσεων των νυχιών (1, 4).
Τα δερματόφυτα, ιδίως τα Trichophyton mentagrophytes και Trichophyton rubrum, προκαλούν περίπου το 90% των νυχιών στα πόδια και το 75% των νυχιών στα χέρια (12, 15).
Εκτός από τα δερματοφύτα, άλλες αιτίες είναι οι ζυμομύκητες (μαγιά) και οι μη-δερματοφύτοι μύκητες (11, 16), όπως ο Ασπέργιλλος, ο οποίος μπορεί να προκαλεί έως και το 35% των συνολικών περιπτώσεων ονυχομυκητίασης στον γενικό πληθυσμό και έως το 71% σε διαβητικούς ανθρώπους και ηλικιωμένους (17).
2. Παιδιά
Ο αριθμός των αναφορών σχετικά με την ονυχομυκητίαση στα παιδιά είναι σχετικά μικρός και τα επιδημιολογικά δεδομένα ποικίλλουν.
Παρόλα αυτά, έχει αποδειχθεί αύξηση του επιπολασμού της ονυχομυκητίασης στα παιδιά (15, 18).
Τα παιδιά με σύνδρομο Down και με ανοσοανεπάρκειες είναι πιο πιθανό να έχουν μυκητιασικές λοιμώξεις των νυχιών (18).
3. Αθλητές
Οι αθλητές είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν λοιμώξεις των νυχιών στα πόδια. Αυτό δημιουγεί ανησυχία στους αθλητές καθώς μπορεί να επηρεάσει την απόδοσή τους (19).
Ο κίνδυνος εμφάνισης ονυχομυκητίασης αυξάνεται από (19) :
- το ζεστό περιβάλλον πολλών αθλητικών δραστηριοτήτων.
- την χρήση μη-αεριζόμενων υποδημάτων
- το ζεστό, υγρό περιβάλλον που σχετίζεται με κάλτσες και εφίδρωση
- κοινές και κοντινές σε απόσταση οικίες μεταξύ των αθλητών
- τραύμα στο πόδι και τα νύχια.
4. Τρόποι αντιμετώπισης
Η ονυχομυκητίαση είναι δύσκολο να θεραπευτεί (19). Παρόλο που υπάρχουν αρκετές στρατηγικές αντιμετώπισης, καμία προσέγγιση (τοπική, συστημική ή μηχανική) δεν είναι ιδιαίτερα θεραπευτική (1).
α. από του στόματος αγωγή
Η από του στόματος αγωγή είναι αποτελεσματική (12), και φαίνεται να έχουν μικρότερους χρόνους θεραπείας και καλύτερα ποσοστά θεραπείας (10).
Ωστόσο, παρενέργειες (2), σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες (12) (όπως ηπατοτοξικότητα (13)), αλληλεπιδράσεις φαρμάκων (2, 13, 16) ή ανοσοκαταστολή (16) περιορίζουν τη χρήση τους.
Ένα ακόμα μειονέκτημα είναι το υψηλό κόστος (22).
β. τοπική αγωγή
Οι τοπικές αγωγές παρέχουν μια εναλλακτική μέθοδο, παρακάμπτοντας τις συστημικές επιδράσεις της από του στόματος αγωγή (2).
Αν και έχουν ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες (12, 13), είναι λιγότερο αποτελεσματικές σε σύγκριση με την από του στόματος αγωγή (12, 13, 16)
Αυτό οφείλεται στις φυσικές ιδιότητες των νυχιών (10) όπως είναι π.χ. μειωμένη διείσδυση στα νύχια (12).
γ. λέιζερ
Μία ανασκόπηση (Ιούνιος 2019) αναφέρει ότι το λέιζερ χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την τοπική αγωγή, και ίσως μπορεί να βοηθήσει στο να διεισδύσει στην παχιά πλάκα των νυχιών (2).
Μία μετα-ανάλυση (Νοέμβριος 2019) αναφέρει ότι το συνολικό ποσοστό ίασης ήταν 63%, αλλά η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από τον συγκεκριμένο τύπο συσκευής που χρησιμοποιείται.
Επίσης, τα δεδομένα δείχνουν ότι η θεραπεία με λέιζερ είναι σχετικά ασφαλής, αλλά μπορεί να προκαλέσει ανεκτό πόνο και περιστασιακά να οδηγήσει σε αιμορραγία μετά την χρήση του (20).
Από την άλλη πλευρά, μία πιο πρόσφατη δημοσίευση (Σεπτέμβριος 2020) αναφέρει ότι "η αποτελεσματικότητα των λέιζερ στην ονυχομυκητίαση δεν έχει ακόμη αποδειχθεί επαρκώς." (13).
Σε γενικές γραμμές, συνιστώνται οι τοπικές αγωγές για ήπια έως μέτρια πάθηση και οι από του στόματος αγωγή θα πρέπει να εξετάζεται για μέτρια έως σοβαρή πάθηση.
Η συνδυαστική χρήση ίσως μπορεί να αυξήσει τα ποσοστά θεραπείας (5).
Λόγω των παραπάνω περιορισμών, υπάρχει ανάγκη διερεύνησης πιο αποτελεσματικών ή/και εναλλακτικών τρόπων για την αντιμετώπιση της ονυχομυκητίασης, οι οποίες θα είναι ασφαλέστερες και αποτελεσματικότερες (12).
Τώρα, ας δούμε ποια είναι τα δεδομένα για το tea tree oil και τους μύκητες των νυχιών, το οποίο μία δημοσίευση του 2020 αναφέρει ότι "το έλαιο tea tree είναι ένα αιθέριο έλαιο, το οποίο, ενσωματωμένο σε τοπικά σκευάσματα, έχει δείξει αντιβακτηριακές, αντιμυκητιασικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες με εξαιρετική διείσδυση στο δέρμα" (21).
5. Tεϊόδεντρο για μύκητες νυχιών: Μελέτες σε ανθρώπους
Μία ανασκόπηση του 2006 (22) ανέφερε ότι "όσον αφορά τις λοιμώξεις από μύκητες, το tea tree oil έχει αξιολογηθεί κλινικά για την αντιμετώπιση της ονυχομυκητίασης (23, 24)"
Εν περιλήψει, η πρώτη μελέτη για τους μύκητες νυχιών (23), υπήρξε πλήρης ή μερικής επίλυση του προβλήματος :
- στο 60% των ασθενών που ήταν στην ομάδα με το tea tree oil, και
- στο 61% των ασθενών που έλαβαν ένα συγκεκριμένο φάρμακο.
Δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων για οποιαδήποτε παράμετρο (22).
Πιο συγκεκριμένα (23), μία διπλή-τυφλή, τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή αξιολόγησε την αποτελεσματικότητα και την ανεκτικότητα της τοπικής εφαρμογής 1% από συγκεκριμένη αγωγή σε σύγκριση με τοπική εφαρμογή 100% tea tree oil. (Εδώ να επισημάνω ότι είναι καλό να μην χρησιμοποιούμε αδιάλυτα αιθέρια έλαια, αλλά να τα χρησιμοποιούμε συνδυαστικά με έλαια βάσης. Σχετικές πληροφορίες υπάρχουν στην ενότητα 5. ΕΛΑΙΑ ΒΑΣΗΣ. Επίσης, συνεκτιμήστε ότι ακόμα και σε προϊόντα με περιεκτικότητα 5% έως 10% tea tree oil, έχει αναφερθεί ότι προκαλεί ευαισθησίες και αντιδράσεις αλλεργικής δερματίτιδας εξ επαφής. Το 1,4% των ασθενών που παραπέμφθηκαν σε τεστ αλλεργιας (Patch test) είχαν θετική αντίδραση στο έλαιο tea tree (26)).
Οι ασθενείς είχαν διάγνωση με ονυχομυκητίαση, και συγκεκριμένα περιφερική ονυχομυκητίαση.
Από τους 117 ασθενείς, οι 64 ασθενείς χρησιμοποιήσαν το tea tree oil, και οι 53 ασθενείς την αγωγή.
Η τρόπος εφαρμογής ήταν δύο φορές την ημέρα, επί 6 μήνες
Τα ευρήματα έδειξαν βελτίωση :
- στην εμφάνιση, και
- στην συμπτωματολογία των νυχιών.
Επίσης, ήδη από τους πρώτους τρεις μήνες, περίπου το ήμισυ της κάθε ομάδας (56% tea tree oil, 55% αγωγή) ανέφερε συνεχή βελτίωση ή επίλυση του προβλήματος.
Ανεπιθύμητες ενέργειες (ερύθημα, ερεθισμός, οίδημα) καταγράφηκαν σε 5 (7,8%) άτομα στην ομάδα tea tree oil, και 3 άτομα (5,7%) στην ομάδα της αγωγής.
Εν περιλήψει, η δεύτερη μελέτη (διπλή-τυφλή, τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή), έδειξε ότι η χρήση κρέμας, η οποία περιείχε 5% tea tree oil, δεν ήταν αποτελεσματική δεδομένου ότι το συνολικό ποσοστό θεραπείας ήταν 0% (24).
Ίσως η ποσότητα να ήταν μικρή (είδαμε στην προηγούμενη μελέτη ότι χρήσιμοποιήθηκε 100%), ίσως η κρέμα να περιείχε άλλα ενεργά συστατικά που να καθιστούσαν ανενεργή την δράση του tea tree oil και να έπρεπε να είχε χρησιμοποιηθεί μόνο του ή σε συνδυασμό με νερό ή σε συνδυασμό με άλλη κρέμα που να έχει ήδη αποδείξει ότι λειτουργεί.
Ωστόσο, το αποτέλεσμα παραμένει αυτή η μελέτη έδειξε ότι το tea tree oil δεν λειτούργησε καθόλου.
Η ανασκόπηση (22) κλείνει αναφέροντας ότι "η ονυχομυκητίαση θεωρείται σε μεγάλο βαθμό μη-ανταποκρινόμενη στην τοπική θεραπεία οποιουδήποτε είδους και επομένως δεν πρέπει να αναμένεται υψηλό ποσοστό θεραπείας".
Λόγω του ότι έχουν περάσει 15 χρόνια από αυτήν την ανασκόπηση (2006), αποφάσισα να δω εάν υπάρχουν νέες μελέτες σε ανθρώπους, και έκανα ορισμένες ακόμα αναζητήσεις:
- Γράφοντας "onychomycosis tea tree", προέκυψαν 8 δημοσιεύσεις (22/7/2021).
Μία εξ'αυτών αφορούσε μελέτη σε 20 ασθενείς με ήπια έως μέτρια περιφερική ονυχομυκητίαση (21), τα ευρήματα της οποία έδειξαν πλήρη ίαση στην πλειονότητα των ασθενών (78.5%), η κλινική εμφάνιση του νυχιού βελτιώθηκε ήδη από τις πρώτες εβδομάδες, ενώ αναδομήθηκε η εμφάνιση των νυχιών.
Ωστόσο, δεν χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά tea tree αλλά ένας συνδυασμός αιθέριων ελαίων (tea tree, λάιμ, ρίγανη) και βιταμίνη Ε.
Η εφαρμογή έγινε τοπικά μία φορά την ημέρα στους γύρω ιστούς και στην πλάκα των νυχιών για 6 μήνες. Δεν καταγράφηκαν παρενέργειες.
Παρατηρήθηκε ότι απορροφήθηκε καλά στο επίπεδο της πλάκας των νυχιών, και έκανε το νύχι ακόμη πιο ανθεκτικό στις λοιμώξεις, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο υποτροπών.
Σύμφωνα με τους ερευνητές της συγκεκριμένης μελέτης, η συγκεκριμένη σύνθεση μπορεί σίγουρα να αντιπροσωπεύει μία από τις πρώτες επιλογές θεραπείας σε αυτούς τους ασθενείς διότι όχι μόνο υπήρξαν εξαιρετικά ιαματικά αποτελέσματα, αλλά τα αποτελέσματα διατηρήθηκαν με την πάροδο του χρόνου.
- Γράφοντας "toenail fungus tea tree", προέκυψαν 4 δημοσιεύσεις (22/7/2021).
Μία εξ'αυτών (25) αφορούσε την περίπτωση μίας γυναίκας 63 ετών, η οποιά δέχθηκε εθελοντικά να φορέσει παπούτσια και κάλτσες για 48 ώρες. Στην συνέχεια τα πόδια πλήθυκαν με σαπούνι και νερό, στεγνώθηκαν και έγινε τοπική εφαρμογή ενός προϊόντος που περιείχε με αραρούτι (arrowroot), μαγειρική σόδα (baking soda), έλαιο βασιλικού, έλαιο δάφνης, έλαιο τεϊόδεντρο, έλαιο φασκόμηλο, και έλαιο γαρύφαλλο. Κατ'όπιν, φορέθηκαν εκ νέου τα παπούτσια και οι κάλτσες για 8 ώρες.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι μετά την εφαρμογή του προϊόντος ο αριθμός των αερόβιων βακτηρίων υπήρξε σημαντική μείωση κατά 10.000 φορές (από 100.000.000 σε 10.000), και ο αριθμός των ζυμομυκήτων υπήρξε αξιοσημείωτα μείωση κατά 100 φορές, από 100.000 σε 1.000.
Στο συμπέρασμα τους οι ερευνητές αναφέρουν ότι η εφαρμογή αυτού του προϊόντος στις εξωτερικές επιφάνειες των ποδιών ανέστειλε πλήρως τόσο τα αερόβια βακτήρια όσο και τον πολλαπλασιασμό μυκήτων για 8 ώρες παρά το γεγονός ότι βρίσκονταν σε κλειστό περιβάλλον συμβατό με μικροβιακό πολλαπλασιασμό.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. J Wound Ostomy Continence Nurs. Jul/Aug 2019;46(4):333-335. doi: 10.1097/WON.0000000000000556. Onychomycosis: Diagnosis, Treatment, and Prevention Tara L Beuscher, Teresa J Kelechi
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31274864/
2. Review F1000Res. 2019 Jun 25;8:F1000 Faculty Rev-968. doi: 10.12688/f1000research.18646.1. eCollection 2019. Recent advances in therapies for onychomycosis and its management Aditya K Gupta, Nadia Stec
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31297182/
3. Review BMC Infect Dis. 2017 Feb 22;17(1):166. doi: 10.1186/s12879-017-2258-3. Meta-analysis of the utility of culture, biopsy, and direct KOH examination for the diagnosis of onychomycosis Verónica Velasquez-Agudelo, Jaiberth Antonio Cardona-Arias
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28222676/
4. Review J Cutan Med Surg. Nov/Dec 2017;21(6):525-539. doi: 10.1177/1203475417716362. Epub 2017 Jun 22. Onychomycosis in the 21st Century: An Update on Diagnosis, Epidemiology, and Treatment Aditya K Gupta, Sarah G Versteeg, Neil H Shear
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28639462/
5. Review Expert Rev Anti Infect Ther. 2018 Dec;16(12):929-938. doi: 10.1080/14787210.2018.1544891. Epub 2018 Nov 13. Update on current approaches to diagnosis and treatment of onychomycosis Aditya K Gupta, Rachel R Mays, Sarah G Versteeg, Neil H Shear, Vincent Piguet
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30411650/
6. Review Hautarzt. 2018 Sep;69(9):718-725. doi: 10.1007/s00105-018-4255-x. [Onychomycosis: Practical treatment strategies] [Article in German] E G Hasche, M Podda
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30140940/
7. Meta-Analysis J Mycol Med. 2019 Sep;29(3):265-272. doi: 10.1016/j.mycmed.2019.05.004. Epub 2019 Jul 5. A systematic review and meta-analysis on the epidemiology, casual agents and demographic characteristics of onychomycosis in Iran Z Rafat, S J Hashemi, A-A Saboor-Yaraghi, B Pouragha, A Taheriniya, A Moosavi, B Roohi, R Arjmand, A Moradi, R Daie-Ghazvini, S Basiri
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31285126/
8. Review Br J Dermatol. 2004 Mar;150(3):537-44. doi: 10.1046/j.1365-2133.2003.05728.x. Cumulative meta-analysis of systemic antifungal agents for the treatment of onychomycosis A K Gupta, J E Ryder, A M Johnson
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15030339/
9. J Dermatolog Treat. 2020 Feb 20;1-10. doi: 10.1080/09546634.2020.1729336. Online ahead of print. Oral antifungal therapies for toenail onychomycosis: a systematic review with network meta-analysis toenail mycosis: network meta-analysis Maria L D Fávero, Aline F Bonetti, Eric L Domingos, Fernanda S Tonin, Roberto Pontarolo
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32043906/
10. Review Cochrane Database Syst Rev. 2017 Jul 14;7(7):CD010031. doi: 10.1002/14651858.CD010031.pub2. Oral antifungal medication for toenail onychomycosis Sanne Kreijkamp-Kaspers, Kate Hawke, Linda Guo, George Kerin, Sally Em Bell-Syer, Parker Magin, Sophie V Bell-Syer, Mieke L van Driel
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28707751/
11. Review J Am Acad Dermatol. 2019 Apr;80(4):853-867. doi: 10.1016/j.jaad.2018.05.1260. Epub 2018 Jun 28. Onychomycosis: Treatment and prevention of recurrence Shari R Lipner, Richard K Scher
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29959962/
12. Review Recent Pat Inflamm Allergy Drug Discov. 2020;14(1):32-45. doi: 10.2174/1872213X13666191026090713. Onychomycosis: An Updated Review Alexander K C Leung, Joseph M Lam, Kin F Leong, Kam L Hon, Benjamin Barankin, Amy A M Leung, Alex H C Wong
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31738146/
13. Review J Eur Acad Dermatol Venereol. 2020 Sep;34(9):1972-1990. doi: 10.1111/jdv.16394. Epub 2020 Jun 5. Onychomycosis: a review A K Gupta, N Stec, R C Summerbell, N H Shear, V Piguet, A Tosti, B M Piraccini
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32239567/
14. Review Am Fam Physician. 2013 Dec 1;88(11):762-70. Onychomycosis: Current trends in diagnosis and treatment Dyanne P Westerberg, Michael J Voyack
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24364524/
15. Review Rev Chil Pediatr . 2020 Feb;91(1):131-138. doi: 10.32641/rchped.v91i1.1309. Epub 2019 Dec 3. [Pediatric onychomycosis: Update and management] [Article in Spanish] Daniela A Alfaro S, Carmen G González F
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32730424/
16. Meta-Analysis Br J Dermatol . 2020 Feb;182(2):287-299. doi: 10.1111/bjd.18155. Epub 2019 Aug 25. Monotherapy for toenail onychomycosis: a systematic review and network meta-analysis A K Gupta, K A Foley, R R Mays, N H Shear, V Piguet
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31120134/
17. Review Mycopathologia . 2018 Jun;183(3):485-493. doi: 10.1007/s11046-017-0222-9. Epub 2017 Nov 16. A Review of Onychomycosis Due to Aspergillus Species Felix Bongomin, C R Batac, Malcolm D Richardson, David W Denning
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29147866/
18. Review Int J Dermatol . 2017 Feb;56(2):123-130. doi: 10.1111/ijd.13392. Epub 2016 Sep 9. Onychomycosis in children. A review Martha Patricia Solís-Arias, Maria Teresa García-Romero
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27612431/
19. Review Am J Clin Dermatol . 2019 Oct;20(5):691-698. doi: 10.1007/s40257-019-00448-4. Onychomycosis in Athletes Caroline Daggett, Robert T Brodell, C Ralph Daniel, Jeremy Jackson
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31111408/
20. Meta-Analysis Medicine (Baltimore) . 2019 Nov;98(48):e17948. doi: 10.1097/MD.0000000000017948. Laser treatment for onychomycosis: A systematic review and meta-analysis Weiwei Ma, Chenchen Si, Lorna Martin Kasyanju Carrero, Hou-Fang Liu, Xu-Feng Yin, Juan Liu, Yang Xu, Bingrong Zhou
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31770202/
21. Skin Appendage Disord . 2020 Jan;6(1):14-18. doi: 10.1159/000503305. Epub 2019 Oct 25. An Open Study to Evaluate Effectiveness and Tolerability of a Nail Oil Composed of Vitamin E and Essential Oils in Mild to Moderate Distal Subungual Onychomycosis Aurora Alessandrini, Michela Starace, Francesca Bruni, Bianca Maria Piraccini
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32021856/
22. Review Clin Microbiol Rev. 2006 Jan;19(1):50-62. doi: 10.1128/CMR.19.1.50-62.2006. Melaleuca alternifolia (Tea Tree) oil: a review of antimicrobial and other medicinal properties C F Carson, K A Hammer, T V Riley
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16418522/
23. Buck, D. S., D. M. Nidorf, and J. G. Addino. 1994. Comparison of two topical preparations for the treatment of onychomycosis: Melaleuca alternifolia (tea tree) oil and clotrimazole. J. Fam. Pract. 38:601-605.
http://europepmc.org/article/MED/8195735
24. Syed, T. A., Z. A. Qureshi, S. M. Ali, S. Ahmad, and S. A. Ahmad. 1999. Treatment of toenail onychomycosis with 2% butenafine and 5% Melaleuca alternifolia (tea tree) oil in cream. Trop. Med. Int. Health 4:284-287.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1046/j.1365-3156.1999.00396.x?sid=nlm%3Apubmed
25.J Int Soc Sports Nutr . 2007 Jul 13;4:3. doi: 10.1186/1550-2783-4-3. A novel aromatic oil compound inhibits microbial overgrowth on feet: a case study Bill D Misner
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17908343/
26. Dermatitis . Jan-Feb 2012;23(1):48-9. doi: 10.1097/DER.0b013e31823e202d. Tea tree oil David Larson, Sharon E Jacob
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22653070/
