16/6/2021
ΚΟΡΙΑΝΔΡΟΣ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
1. Λίγα λόγια
2. Είδη
3. Παραδοσιακές χρήσεις
4. Σύνθεση
5. Ιδιότητες
6. Αιθέριο έλαιο κορίανδρος
1. Λίγα λόγια
2. Είδη
3. Παραδοσιακές χρήσεις
4. Σύνθεση
5. Ιδιότητες
6. Αιθέριο έλαιο κορίανδρος
1. Λίγα λόγια
O κορίανδρος είναι ένα ετήσιο βότανο από την οικογένεια Σκιαδοφόρα (Apiaceae ή Umbelliferae) (1).
Η αγγλική ονομασία του είναι "coriander", και η βοτανική ονομασία του είναι "Coriandrum sativum L.", ενώ το αιθέριο έλαιο κορίανδρος αναφέρεται τόσο στις ευρωπαϊκές όσο και στις αμερικάνικες φαρμακοποιίες (2).
Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, η πλήρης ελληνική ονομασία του είναι "Κορίανδρον το ήμερον" (6), ενώ είναι γνωστό και ως "κόλιανδρος" ή "κόλιαντρο".
Είναι ένα εδώδιμο και φαρμακευτικό φυτό, το οποίο προέρχεται από την περιοχή της Εγγύς Ανατολής και της Μεσογείου, αλλά έχει εξαπλωθεί στην Ινδία και στην Κίνα (3).
Ο κορίανδρος καλλιεργείται εκτενώς στην Κεντρική Ευρώπη (4) και στις μέρες μας καλλιεργείται σε ολόκληρο τον κόσμο (5).
Επί του παρόντος, η Ινδία είναι ο κύριος παραγωγός κορίανδρου με ετήσια παραγωγή περίπου 500.000 τόνων (1).
Ο κορίανδρος χρησιμοποιείται σε πολλές βιομηχανίες, αλλά συνολικά χρησιμοποιείται ως μπαχαρικό (3).
Λόγω της πικάντικης γεύσης και αρώματος εσπεριδοειδών που διαθέτει, χρησιμοποιείται επίσης ως αρωματικός παράγοντας στα τρόφιμα και στις βιομηχανίες αρωμάτων και καλλυντικών (1, 3).
2. Είδη
Το γένος Coriandrum έχει δύο είδη (5):
- το Coriandrum tordylium (άγριο είδος), και
- το Coriandrum sativum, (καλλιεργημένο είδος.
Με βάση το μέγεθος των σπόρων, το Coriandrum sativum έχει χωριστεί (5):
- σε μεγάλες ποικιλίες σπόρων (vulgare ή macrocarpum), και
- σε μικρές ποικιλίες σπόρων (microcarpum),
Οι μεγάλες ποικιλίες καλλιεργούνται ευρέως σε τροπικά και υποτροπικά κλίματα, ενώ οι μικρές ποικιλίες καλλιεργούνται σε εύκρατα κλίματα όπως η Ρωσία, και οι χώρες στην ανατολική και στην κεντρική Ευρώπη.
3. Παραδοσιακές χρήσεις
Ο κορίανδρος έχει χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή ιατρική για επί για να αντισταθμίσει αρκετές διαταραχές (3) όπως:
- δυσεντερία,
- δυσπεψία,
- ζάλη-σκοτοδίνη-ίλιγγο,
- νευραλγία, και
- γαστρικές δυσφορίες.
Επίσης, στην λαϊκή ιατρική χρησιμοποιείται ευρέως ως παράγοντας :
- σπασμολυτικός,
- πεπτικός, και
- αντιμικροβιακός, ενώ
- διαλύει τα αέρια του στομάχου (ανακουφίζει από τον μετεωρισμό), χωρίς να εμφανίζει σημάδια τοξικότητας (4).
4. Σύνθεση
Οι καρποί κορίανδρου χαρακτηρίζονται από την παρουσία δύο διακριτών κλασμάτων:
- το κλάσμα φυτικού ελαίου, και
- το κλάσμα αιθέριου ελαίου.
Τόσο το φυτικό όσο και το αιθέριο έλαιο χαρακτηρίζονται από την παρουσία του πετροσελινικού οξέος και της λιναλοόλης που αντιπροσωπεύουν περίπου το 70% (1).
Σε μία άλλη δημοσίευση αναφέρεται ότι ενώ οι αλειφατικές αλδεΰδες κυριαρχούν στο έλαιο του φρέσκου βότανου, τα κύρια συστατικά του ελαίου που απομονώνονται από τον κορίανδρο συμπεριλαμβάνουν λιναλοόλη (περισσότερο από 50%), γερανιόλη (≈20%) και οξικό λιναλύλιο (4).
Όσον αφορά το πετροσελινικό οξύ, αποτελεί μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ένωση καθώς αποτελεί ένα μάλλον ασυνήθιστο και σπάνιο λιπαρό οξύ που βρίσκεται κυρίως στους σπόρους από την οικογένεια Apiaceae. Αυτό το λιπαρό οξύ έχει αποδειχθεί ότι εμφανίζει μερικές ελκυστικές ιδιότητες όπως :
- αντιγηραντικές, και
- αντιφλεγμονώδεις,
το οποίο έχει οδηγήσει στην εφαρμογή του πετροσελινικού οξέος από την βιομηχανία των καλλυντικών και των λειτουργικών τροφίμων (1).
Περαιτέρω, το πετροσελινικό οξύ εμφανίζει σημαντικό δυναμικό για την χημική βιομηχανία διότι η οξειδωτική διάσπαση οδηγεί σε βιομηχανικά ενδιαφέρουσες ενώσεις (1), όπως είναι:
- το λαυρικό οξύ, ένα εμπορικό επιφανειοδραστικό, και
- το αδιπικό οξύ, πρόδρομος για το Νάιλον 66.
5. Ιδιότητες
Όλα τα μέρη του φυτού είναι βρώσιμα, και εμφανίζουν διατροφικές και φαρμακευτικές ιδιότητες (7).
Από το 2013, και σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (3), το φυτικό έλαιο κορίανδρου έχει χαρακτηριστεί ως Συστατικό για Καινοφανή Τρόφιμα (Novel Food Ingredient - NFI) και έχει αποδειχθεί ασφαλές για κατανάλωση ως συμπλήρωμα διατροφής από υγιείς ενήλικες με μέγιστη δοσολογία 600 mg ανά ημέρα (4).
Ο κορίανδρος έχει μια σειρά από επιθυμητές ιαματικές ιδιότητες στις ιατρικές και φαρμακευτικές βιομηχανίες, λόγω της παρουσίας συγκεκριμένων μεταβολιτών. Για παράδειγμα, εμφανίζει τις εξής ιδιότητες (3):
- αντιβακτηριακές,
- αντικαρκινικές,
- αντιδιαβητικές,
- αντιμεταλλαξιογόνες,
- αντιοξειδωτικές,
- αντιφλεγμονώδεις,
- αναλγητικές,
- αντισπασμωδικές, και
- ηρεμιστικές.
Επισης, συμβάλλει στην μείωση της αρτηριακής πίεσης και στην μείωση της χοληστερόλης.
Άλλες βιολογικές δραστικότητες που έχει αποδειχθεί ότι εμφανίζει αυτό το φαρμακευτικό βότανο είναι οι εξής (1):
- αγχολυτικές,
- αντικαταθλιπτικές, και
- υπογλυκαιμικές.
Επίσης, έχει αναφερθεί και η αντιμικροβιακή δραστικότητα του (4).
Επιπλέον, το ακατέργαστο εκχύλισμα κορίανδρου έχει δοκιμαστεί ως αντιμυκητιασικός παράγοντας έναντι των Penicillium lilacinum, Aspergillus niger και Leucoagaricus gongylophorus (7).
6. Αιθέριο έλαιο κορίανδρος
Τα αιθέρια έλαια είναι αρωματικά και πτητικά υγρά που εξάγονται από διαφορετικούς ιστούς των φυτών, όπως είναι τα εξής : άνθη, σπόροι, φύλλα, κλαδιά, ρίζες, φρούτα κ.λπ. (3).
Το αιθέριο έλαιο κορίανδρου είναι ένα από τα 20 βασικά αιθέρια έλαια στην παγκόσμια αγορά και η εμπορική του σημασία εξαρτάται από το άρωμα, τις χημικές και τις φυσικές ιδιότητες του ελαίου.
Οι αποξηραμένοι σπόροι κορίανδρου περιέχουν αιθέριο έλαιο σε κυμαινόμενη ποσότητα από 0,03% έως 2,6% (5).
Το έλαιο κορίανδρου έχει μια ευχάριστη μυρωδιά, στην οποία έχουν αποδοθεί διάφορες περιγραφές όπως άνθινη, ευχάριστη, πράσινη, βοτανική, δροσερή, γήινη, πικάντικη, γλυκιά και παρόμοια με τριαντάφυλλου και τρεμεντίνας (3).
Τα κύρια συστατικά του αιθέριου ελαίου είναι : λιναλοόλη (περισσότερο από 50%), οξικό γερανύλιο, βορνεόλη, π-κύμολη, α-πινένιο, οξικό βορνύλιο, δεσιλαλδεΰδη, κιτρονελόλη και θυμόλη (3).
Οι αντιμυκητιασικές ιδιότητες του αιθέριου ελαίου κορίανδρου έχουν αναφερθεί για παθογόνα είδη όπως Candida albicans και επίσης σε μούχλες όπως Alternaria alternata, Stachybotrys chartarum, Cladosporium cladosporioides και Aspergillus niger (7).
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Molecules. 2016 Sep 8;21(9):1202. doi: 10.3390/molecules21091202. Characterization of French Coriander Oil as Source of Petroselinic Acid Evelien Uitterhaegen, Klicia A Sampaio, Elisabeth I P Delbeke, Wim De Greyt, Muriel Cerny, Philippe Evon, Othmane Merah, Thierry Talou, Christian V Stevens
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27617992/
2. Review Molecules. 2017 Jan 1;22(1):70. doi: 10.3390/molecules22010070. Biological Activities of Essential Oils: From Plant Chemoecology to Traditional Healing Systems Javad Sharifi-Rad, Antoni Sureda, Gian Carlo Tenore, Maria Daglia, Mehdi Sharifi-Rad, Marco Valussi, Rosa Tundis, Marzieh Sharifi-Rad, Monica R Loizzo, Adedayo Oluwaseun Ademiluyi, Razieh Sharifi-Rad, Seyed Abdulmajid Ayatollahi, Marcello Iriti.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28045446/
3. Molecules. 2021 Feb 8;26(4):884. doi: 10.3390/molecules26040884. Determination of Volatile Terpenes in Coriander Cold Pressed Oil by Vacuum Assisted Sorbent Extraction (VASE) Henryk H Jeleń, Monika A Marcinkowska, Maria Marek
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33567568/
4. J Appl Microbiol. 2015 Sep;119(3):697-710. doi: 10.1111/jam.12883. Epub 2015 Aug 7. Alternative treatment of vaginal infections – in vitro antimicrobial and toxic effects of Coriandrum sativum L. and Thymus vulgaris L. essential oils M Bogavac, M Karaman, Lj Janjušević, J Sudji, B Radovanović, Z Novaković, J Simeunović, B Božin
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26109513/
5. 3 Biotech. 2019 Nov;9(11):414. doi: 10.1007/s13205-019-1936-9. Epub 2019 Oct 23. Essential oil yield estimation by Gas chromatography-mass spectrometry (GC-MS) after Methyl jasmonate (MeJA) elicitation in in vitro cultivated tissues of Coriandrum sativum L Muzamil Ali, Abdul Mujib, Basit Gulzar, Nadia Zafar
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31696019/
6.Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Σχολή Επιστημών Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Εργαστήριο Φαρμακολογίας; Coriandrum sativum
http://mediplantepirus.med.uoi.gr/pharmacology/plant_details.php?id=187
7. Molecules. 2019 May 28;24(11):2040. doi: 10.3390/molecules24112040. Exploring Ecological Alternatives for Crop Protection Using Coriandrum sativum Essential Oil Renata Maria Sumalan, Ersilia Alexa, Iuliana Popescu, Monica Negrea, Isidora Radulov, Diana Obistioiu, Ileana Cocan
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31142010/
O κορίανδρος είναι ένα ετήσιο βότανο από την οικογένεια Σκιαδοφόρα (Apiaceae ή Umbelliferae) (1).
Η αγγλική ονομασία του είναι "coriander", και η βοτανική ονομασία του είναι "Coriandrum sativum L.", ενώ το αιθέριο έλαιο κορίανδρος αναφέρεται τόσο στις ευρωπαϊκές όσο και στις αμερικάνικες φαρμακοποιίες (2).
Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, η πλήρης ελληνική ονομασία του είναι "Κορίανδρον το ήμερον" (6), ενώ είναι γνωστό και ως "κόλιανδρος" ή "κόλιαντρο".
Είναι ένα εδώδιμο και φαρμακευτικό φυτό, το οποίο προέρχεται από την περιοχή της Εγγύς Ανατολής και της Μεσογείου, αλλά έχει εξαπλωθεί στην Ινδία και στην Κίνα (3).
Ο κορίανδρος καλλιεργείται εκτενώς στην Κεντρική Ευρώπη (4) και στις μέρες μας καλλιεργείται σε ολόκληρο τον κόσμο (5).
Επί του παρόντος, η Ινδία είναι ο κύριος παραγωγός κορίανδρου με ετήσια παραγωγή περίπου 500.000 τόνων (1).
Ο κορίανδρος χρησιμοποιείται σε πολλές βιομηχανίες, αλλά συνολικά χρησιμοποιείται ως μπαχαρικό (3).
Λόγω της πικάντικης γεύσης και αρώματος εσπεριδοειδών που διαθέτει, χρησιμοποιείται επίσης ως αρωματικός παράγοντας στα τρόφιμα και στις βιομηχανίες αρωμάτων και καλλυντικών (1, 3).
2. Είδη
Το γένος Coriandrum έχει δύο είδη (5):
- το Coriandrum tordylium (άγριο είδος), και
- το Coriandrum sativum, (καλλιεργημένο είδος.
Με βάση το μέγεθος των σπόρων, το Coriandrum sativum έχει χωριστεί (5):
- σε μεγάλες ποικιλίες σπόρων (vulgare ή macrocarpum), και
- σε μικρές ποικιλίες σπόρων (microcarpum),
Οι μεγάλες ποικιλίες καλλιεργούνται ευρέως σε τροπικά και υποτροπικά κλίματα, ενώ οι μικρές ποικιλίες καλλιεργούνται σε εύκρατα κλίματα όπως η Ρωσία, και οι χώρες στην ανατολική και στην κεντρική Ευρώπη.
3. Παραδοσιακές χρήσεις
Ο κορίανδρος έχει χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή ιατρική για επί για να αντισταθμίσει αρκετές διαταραχές (3) όπως:
- δυσεντερία,
- δυσπεψία,
- ζάλη-σκοτοδίνη-ίλιγγο,
- νευραλγία, και
- γαστρικές δυσφορίες.
Επίσης, στην λαϊκή ιατρική χρησιμοποιείται ευρέως ως παράγοντας :
- σπασμολυτικός,
- πεπτικός, και
- αντιμικροβιακός, ενώ
- διαλύει τα αέρια του στομάχου (ανακουφίζει από τον μετεωρισμό), χωρίς να εμφανίζει σημάδια τοξικότητας (4).
4. Σύνθεση
Οι καρποί κορίανδρου χαρακτηρίζονται από την παρουσία δύο διακριτών κλασμάτων:
- το κλάσμα φυτικού ελαίου, και
- το κλάσμα αιθέριου ελαίου.
Τόσο το φυτικό όσο και το αιθέριο έλαιο χαρακτηρίζονται από την παρουσία του πετροσελινικού οξέος και της λιναλοόλης που αντιπροσωπεύουν περίπου το 70% (1).
Σε μία άλλη δημοσίευση αναφέρεται ότι ενώ οι αλειφατικές αλδεΰδες κυριαρχούν στο έλαιο του φρέσκου βότανου, τα κύρια συστατικά του ελαίου που απομονώνονται από τον κορίανδρο συμπεριλαμβάνουν λιναλοόλη (περισσότερο από 50%), γερανιόλη (≈20%) και οξικό λιναλύλιο (4).
Όσον αφορά το πετροσελινικό οξύ, αποτελεί μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ένωση καθώς αποτελεί ένα μάλλον ασυνήθιστο και σπάνιο λιπαρό οξύ που βρίσκεται κυρίως στους σπόρους από την οικογένεια Apiaceae. Αυτό το λιπαρό οξύ έχει αποδειχθεί ότι εμφανίζει μερικές ελκυστικές ιδιότητες όπως :
- αντιγηραντικές, και
- αντιφλεγμονώδεις,
το οποίο έχει οδηγήσει στην εφαρμογή του πετροσελινικού οξέος από την βιομηχανία των καλλυντικών και των λειτουργικών τροφίμων (1).
Περαιτέρω, το πετροσελινικό οξύ εμφανίζει σημαντικό δυναμικό για την χημική βιομηχανία διότι η οξειδωτική διάσπαση οδηγεί σε βιομηχανικά ενδιαφέρουσες ενώσεις (1), όπως είναι:
- το λαυρικό οξύ, ένα εμπορικό επιφανειοδραστικό, και
- το αδιπικό οξύ, πρόδρομος για το Νάιλον 66.
5. Ιδιότητες
Όλα τα μέρη του φυτού είναι βρώσιμα, και εμφανίζουν διατροφικές και φαρμακευτικές ιδιότητες (7).
Από το 2013, και σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (3), το φυτικό έλαιο κορίανδρου έχει χαρακτηριστεί ως Συστατικό για Καινοφανή Τρόφιμα (Novel Food Ingredient - NFI) και έχει αποδειχθεί ασφαλές για κατανάλωση ως συμπλήρωμα διατροφής από υγιείς ενήλικες με μέγιστη δοσολογία 600 mg ανά ημέρα (4).
Ο κορίανδρος έχει μια σειρά από επιθυμητές ιαματικές ιδιότητες στις ιατρικές και φαρμακευτικές βιομηχανίες, λόγω της παρουσίας συγκεκριμένων μεταβολιτών. Για παράδειγμα, εμφανίζει τις εξής ιδιότητες (3):
- αντιβακτηριακές,
- αντικαρκινικές,
- αντιδιαβητικές,
- αντιμεταλλαξιογόνες,
- αντιοξειδωτικές,
- αντιφλεγμονώδεις,
- αναλγητικές,
- αντισπασμωδικές, και
- ηρεμιστικές.
Επισης, συμβάλλει στην μείωση της αρτηριακής πίεσης και στην μείωση της χοληστερόλης.
Άλλες βιολογικές δραστικότητες που έχει αποδειχθεί ότι εμφανίζει αυτό το φαρμακευτικό βότανο είναι οι εξής (1):
- αγχολυτικές,
- αντικαταθλιπτικές, και
- υπογλυκαιμικές.
Επίσης, έχει αναφερθεί και η αντιμικροβιακή δραστικότητα του (4).
Επιπλέον, το ακατέργαστο εκχύλισμα κορίανδρου έχει δοκιμαστεί ως αντιμυκητιασικός παράγοντας έναντι των Penicillium lilacinum, Aspergillus niger και Leucoagaricus gongylophorus (7).
6. Αιθέριο έλαιο κορίανδρος
Τα αιθέρια έλαια είναι αρωματικά και πτητικά υγρά που εξάγονται από διαφορετικούς ιστούς των φυτών, όπως είναι τα εξής : άνθη, σπόροι, φύλλα, κλαδιά, ρίζες, φρούτα κ.λπ. (3).
Το αιθέριο έλαιο κορίανδρου είναι ένα από τα 20 βασικά αιθέρια έλαια στην παγκόσμια αγορά και η εμπορική του σημασία εξαρτάται από το άρωμα, τις χημικές και τις φυσικές ιδιότητες του ελαίου.
Οι αποξηραμένοι σπόροι κορίανδρου περιέχουν αιθέριο έλαιο σε κυμαινόμενη ποσότητα από 0,03% έως 2,6% (5).
Το έλαιο κορίανδρου έχει μια ευχάριστη μυρωδιά, στην οποία έχουν αποδοθεί διάφορες περιγραφές όπως άνθινη, ευχάριστη, πράσινη, βοτανική, δροσερή, γήινη, πικάντικη, γλυκιά και παρόμοια με τριαντάφυλλου και τρεμεντίνας (3).
Τα κύρια συστατικά του αιθέριου ελαίου είναι : λιναλοόλη (περισσότερο από 50%), οξικό γερανύλιο, βορνεόλη, π-κύμολη, α-πινένιο, οξικό βορνύλιο, δεσιλαλδεΰδη, κιτρονελόλη και θυμόλη (3).
Οι αντιμυκητιασικές ιδιότητες του αιθέριου ελαίου κορίανδρου έχουν αναφερθεί για παθογόνα είδη όπως Candida albicans και επίσης σε μούχλες όπως Alternaria alternata, Stachybotrys chartarum, Cladosporium cladosporioides και Aspergillus niger (7).
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Molecules. 2016 Sep 8;21(9):1202. doi: 10.3390/molecules21091202. Characterization of French Coriander Oil as Source of Petroselinic Acid Evelien Uitterhaegen, Klicia A Sampaio, Elisabeth I P Delbeke, Wim De Greyt, Muriel Cerny, Philippe Evon, Othmane Merah, Thierry Talou, Christian V Stevens
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27617992/
2. Review Molecules. 2017 Jan 1;22(1):70. doi: 10.3390/molecules22010070. Biological Activities of Essential Oils: From Plant Chemoecology to Traditional Healing Systems Javad Sharifi-Rad, Antoni Sureda, Gian Carlo Tenore, Maria Daglia, Mehdi Sharifi-Rad, Marco Valussi, Rosa Tundis, Marzieh Sharifi-Rad, Monica R Loizzo, Adedayo Oluwaseun Ademiluyi, Razieh Sharifi-Rad, Seyed Abdulmajid Ayatollahi, Marcello Iriti.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28045446/
3. Molecules. 2021 Feb 8;26(4):884. doi: 10.3390/molecules26040884. Determination of Volatile Terpenes in Coriander Cold Pressed Oil by Vacuum Assisted Sorbent Extraction (VASE) Henryk H Jeleń, Monika A Marcinkowska, Maria Marek
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33567568/
4. J Appl Microbiol. 2015 Sep;119(3):697-710. doi: 10.1111/jam.12883. Epub 2015 Aug 7. Alternative treatment of vaginal infections – in vitro antimicrobial and toxic effects of Coriandrum sativum L. and Thymus vulgaris L. essential oils M Bogavac, M Karaman, Lj Janjušević, J Sudji, B Radovanović, Z Novaković, J Simeunović, B Božin
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26109513/
5. 3 Biotech. 2019 Nov;9(11):414. doi: 10.1007/s13205-019-1936-9. Epub 2019 Oct 23. Essential oil yield estimation by Gas chromatography-mass spectrometry (GC-MS) after Methyl jasmonate (MeJA) elicitation in in vitro cultivated tissues of Coriandrum sativum L Muzamil Ali, Abdul Mujib, Basit Gulzar, Nadia Zafar
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31696019/
6.Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Σχολή Επιστημών Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Εργαστήριο Φαρμακολογίας; Coriandrum sativum
http://mediplantepirus.med.uoi.gr/pharmacology/plant_details.php?id=187
7. Molecules. 2019 May 28;24(11):2040. doi: 10.3390/molecules24112040. Exploring Ecological Alternatives for Crop Protection Using Coriandrum sativum Essential Oil Renata Maria Sumalan, Ersilia Alexa, Iuliana Popescu, Monica Negrea, Isidora Radulov, Diana Obistioiu, Ileana Cocan
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31142010/