19/5/2021
Ενημέρωση : 1/9/2021
Ενημέρωση : 1/9/2021
ΑΙΘΕΡΙΟ ΕΛΑΙΟ ΑΡΚΕΥΘΟΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
1. Λίγα λόγια
2. Χρήσεις
3. Ιδιότητες
4. Επιστημονικά δεδομένα
5. Συστατικά
6. Ασφάλεια
7. Αιθέριο έλαιο
1. Λίγα λόγια
2. Χρήσεις
3. Ιδιότητες
4. Επιστημονικά δεδομένα
5. Συστατικά
6. Ασφάλεια
7. Αιθέριο έλαιο
1. Λίγα λόγια
Το γένος Άρκευθος (Juniperus, Οικογένεια: Cupressaceae) είναι ένας αειθαλής αρωματικός θάμνος ή δέντρο που φύεται ως επί το πλείστον σε κρύες και εύκρατες περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου, με ορισμένα είδη να εκτείνονται και νότια, έως την Τροπική Αφρική (1).
Η άρκευθος δεν φύεται υπό σκιά, και μπορεί να ευδοκιμήσει σε εδάφη που είναι φτωχά σε θρεπτικά συστατικά και έχουν καλή αποστράγγιση (2).
Το γένος αποτελείται από περίπου 75 είδη. Το ευρέως γνωστό και ίσως το πιο χρήσιμο είδος είναι η Άρκευθος η κοινή (Juniperus communis L), κοινώς γνωστό ως Άρκευθος (Juniper) (1), το οποίο είναι ευρέως διαδεδομένη στο βόρειο ημισφαίριο και εμφανίζεται σε διάφορα περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένων και των πιο ακραίων οικοτόπων (9).
Κάποιες ποικιλίες αρκεύθου όπως η Juniperus nana και η Juniperus hemisphaerica βρίσκονται σήμερα σε ορεινούς ψυχρούς οικοτόπους και λιβάδια στην Πελοπόννησο (2).
Στην Ασία, το φυτό αναπτύσσεται φυσικά στα Ιμαλάια και βρίσκεται σε υψόμετρο 3.000 έως 4.000 μέτρα, από το Αφγανιστάν έως τη Νοτιοδυτική Κίνα. Άλλα κοινά σημαντικά είδη της Αρκεύθου συμπεριλαμβάνουν τα εξής: Juniperus indica, Juniperus recurva και Juniperus squamata (1).
H Άρκευθος η κοινή είναι ένα μικρό αειθαλές κωνοφόρο δέντρο ή θάμνος, το ύψος μπορεί να φτάνει έως τα 10 μέτρα (1), και είναι ένα είδος με μεγάλη διάρκεια ζωής (9).
Οι καρποί μοιάζουν με μούρα, είναι κωνικοί, και αρχικά έχουν πράσινο χρώμα, ενώ όταν ωριμάζουν (σε 18 μήνες) αποκτούν ένα χρώμα μωβ-μαύρο. Αυτά τα μούρα έχουν σφαιρικές διαμέτρους 4-12 χιλιοστά (1).
2. Χρήσεις
Ο στυπτικός μπλε-μαύρος σπόρος είναι συνήθως πολύ πικρός για να καταναλωθεί ωμός και αποξηραίνεται για να χρησιμοποιηθεί στην μαγειρική, όπως συμβαίνει σε διάφορες περιοχές του κόσμου.
Τα αποξηραμένα μούρα συνθλίβονται ή αλέθονται για να απελευθερώσουν την γεύση τους προτού προστεθούν στο φαγητό.
Το αιθέριο έλαιο αρκεύθου που εξάγεται από τα ώριμα αποξηραμένα μούρα είναι αρωματικό με ελαφρύ φρουτώδες άρωμα που αναζωογονεί ψυχολογικά κατά την διάρκεια περιόδων με άγχος χαμηλής ενέργειας και γενικής αδυναμίας.
Τα κλαδιά και τα μούρα αρκεύθου καίγονται σε ναούς για να καθαρίσουν τον αέρα κατά την διάρκεια θρησκευτικών τελετών (1).
Τα φυτά έχουν χρησιμοποιηθεί για χιλιάδες χρόνια ως φάρμακα για την αντιμετώπιση μιας πληθώρας διαφορετικών ασθενειών και ιατρικών παραπόνων από τους περισσότερους πολιτισμούς.
Όντας χρήσιμοι ιαματικοί παράγοντες από μόνα τους, η κατανόηση αυτών των παραδοσιακών φαρμάκων έχει προσφέρει νέα φάρμακα που προήλθαν από τα φυτά, και έχουν συμβάλλει σημαντικά στην σύγχρονη ιατρική.
Τα φυσικά προϊόντα που λαμβάνονται από το φυτικό βασίλειο (είτε ως εκχύλισμα είτε ως αιθέριο έλαιο) είναι σύνθετα μείγματα που περιέχουν εκατοντάδες οργανικές ενώσεις, οι οποίες έχουν εφαρμογή στις βιομηχανίες τροφίμων και καλλυντικών, καθώς και σε διάφορες ιαματικές εφαρμογές (1).
3. Ιδιότητες
Όσον αφορά τις ιδιότητες του, επί αιώνες, τα μούρα αρκεύθου χρησιμοποιούνται στην λαϊκή ιατρική για την αντιμετώπιση ευκαιριακών λοιμώξεων, ενώ το αιθέριο έλαιο από τα μούρα αρκεύθου χρησιμοποιείται παραδοσιακά για ιατρικούς και αρωματικούς σκοπούς (8).
Τα μούρα αρκεύθου έχουν χρησιμοποιηθεί επί μακρό χρονικό διάστημα ως φάρμακο από πολλούς πολιτισμούς.
Οι φυλές της δυτικής Αμερικής κατανάλωναν ένα τσάι βοτάνων, στο οποίο συνδύαζαν τα μούρα από την Άρκευθο την κοινή με το φλοιό της ρίζας Berberis.
Τα μούρα αρκεύθου χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή Τουρκική ιατρική ως διουρητικά, αντισηπτικά και για την αντιμετώπιση γαστρεντερικών προβλημάτων.
Το αντιφλεγμονώδες δυναμικό της αρκεύθου καθιερώθηκε εμπειρικά και μεταδόθηκε στη λαϊκή ιατρική διαφορετικών χωρών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι καρποί του φυτού έχουν χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για την αντιμετώπιση της ημικρανίας, της ρευματικής αρθρίτιδας και της ουρικής αρθρίτιδας.
Οι ιθαγενείς Αμερικανοί χρησιμοποίησαν τα μούρα Άρκευθος η κοινή ως γυναικείο αντισυλληπτικό καθώς και ως ανορεξιογόνο παράγοντα και στην αντιμετώπιση του διαβήτη.
Στη Ρουμανία, οι καρποί της αρκεύθου χρησιμοποιούνται παραδοσιακά ως έγχυση ή ως βάμμα εσωτερικά για διουρητικές και αντισηπτικές επιδράσεις, και εξωτερικά για διάφορες δερματικές παθήσεις (1).
Οι ιδιότητες της αρκεύθου διαφέρουν ανάλογα με το μέρος του φυτού που χρησιμοποιείται. Πιο συγκεκριμένα:
Οι καρποί αρκεύθου έχουν αντισηπτικές και στυπτικές επιδράσεις, και έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση αιμορροΐδων και της βρεφικής φυματίωσης.
Τα εναέρια μέρη χρησιμοποιήθηκαν για οξεία και χρόνια κυστίτιδα, λευκωματουρία, καταρροή της ουροδόχου κύστης, νεφρική καταστολή, λευκόρροια και αμηνόρροια.
Ο φλοιός του φυτού έχει επίσης χρησιμοποιηθεί σε νεφρωσικό οίδημα παιδιών, άσθμα, γονόρροια, πνευμονική αδένωση, αρθρίτιδα, αναπνευστικές διαταραχές, διαβήτη, λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης, χρόνια πυελονεφρίτιδα, βήχα, κοιλιακές διαταραχές και δερματικές παθήσεις.
Ολόκληρο το φυτό έχει χρησιμοποιηθεί ως αντιφλεγμονώδες, αντισηπτικό ούρων, διουρητικό, εμμηναγωγό, εφιδρωτικό, σε πεπτικές διαταραχές, και για να ανακουφίζει από τον τον μετεωρισμό (1).
4. Επιστημονικά δεδομένα
Συμπληρώνοντας στις ιδιότητες της αρκεύθου, πρόσφατες πειραματικές μελέτες έχουν δείξει διάφορες φαρμακολογικές δραστικότητες από το αιθέριο έλαιο αρκεύθου καθώς και το εκχύλισμα της: αντιοξειδωτικές, αντιβακτηριακές, αντιιικές, αντιμυκητιασικές, αντιμικροβιακές, υπογλυκαιμικές, υπολιπιδαιμικές, κυτταροτοξικές και αντιφλεγμονώδεις. Άλλες ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία που έχουν αναφερθεί για την άρκευθο, συμπεριλαμβάνουν τις εξής : ηπατοπροστατευτικές, νευροπροστατευτικές, νεφρικές, και αντιγονιμότητας.
Μία μελέτη που αξιολόγησε μία κρέμα με 5 αιθέρια έλαια σε ανθρώπους με λεμφοίδημα αναφέρει ότι οι ιδιότητες για το αιθέριο έλαιο άρκευθου είναι οι εξής : αντισηπτικές, ήπια διουρητικές, και αποτοξινωτικές (6)
Μία άλλη μελέτη έδειξε ότι το αιθέριο έλαιο άρκευθος έχει μεγάλο πρακτικό δυναμικό ως συμπληρωματικό ή εναλλακτικό απολυμαντικό νερού σε συστήματα ζεστού νερού, όπως λουτρά, πισίνες, σπα, υδρομασάζ ή ακόμη και ποδόλουτρα (7).
Ωστόσο, δεν υπάρχουν ανθρώπινα κλινικά δεδομένα που να τεκμηριώνουν αυτές τις ευεργετικές ιαματικές επιδράσεις (1).
5. Συστατικά
Το φυτό Άρκευθος η κοινή δεν είναι μόνο μια πλούσια πηγή διατροφής αλλά είναι επίσης πλούσιο σε αρωματικά έλαια και η συγκέντρωση τους ποικίλλει ανάλογα με το μέρος του φυτού (καρποί, φύλλα, εναέρια μέρη, και ρίζα).
Οι καρποί περιέχουν αιθέριο έλαιο (0,5% στους φρέσκους καρπούς και 2,5% στους αποξηραμένους καρπούς), ιμβερτοποιημένα σάκχαρα (15-30%), ρητίνη (10%), κατεχίνη (3-5%), οργανικό οξύ, τερπενικά οξέα, λευκοανθοκυανιδίνη, μία πικρή ένωση (αρκευθίνη), φλαβονοειδή, τανίνες, κόμμεα, λιγνίνες, κηρός κ.λπ.
Διάφορα φλαβονοειδή όπως τα διφλαβονοειδή (αμέντο-φλαβόνη), φλαβόνες (απιγενίνη), φλαβονόλες (κερσετίνη, ισοκερσετίνη), και βιταμίνες (βιταμίνη C) έχουν επίσης βρεθεί ότι υπάρχουν στα μούρα αρκεύθου (1).
Επίσης, η άρκευθος περιέχει α-πινένιο, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος επί αιώνες (4).
Τα αντιοξειδωτικά που χρησιμοποιούνται κυρίως σε ένα ευρύ φάσμα της βιομηχανίας των τροφίμων είναι συνθετικής φύσης, αλλά λόγω των πιθανώς τοξικών και καρκινογόνων επιδράσεων αυτών των τεχνητών αντιοξειδωτικών, συνιστάται ιδιαίτερα η αντικατάστασή τους με φυσικά αντιοξειδωτικά (1).
6. Ασφάλεια
Η άρκευθος είναι ασφαλής για τους περισσότερους ενήλικες όταν λαμβάνεται βραχυπρόθεσμα από του στόματος σε φαρμακευτική ποσότητα ή όταν εισπνέεται ως ατμός ή όταν εφαρμόζεται στο δέρμα σε μικρές περιοχές.
Ωστόσο, η από του στόματος χορήγηση αρκεύθου για μεγάλο χρονικό διάστημα ή σε υψηλή δοσολογία μπορεί να είναι μη-ασφαλής και να προκαλέσει νεφρικά προβλήματα και ερεθισμό του εντέρου (1).
Τα μούρα της αρκεύθου θα μπορούσαν να επηρεάσουν την αρτηριακή πίεση και να κάνουν τον έλεγχο της πιο δύσκολο.
Η κατανάλωση εκχυλίσματος μούρων αρκεύθου μπορεί να μειώσει υπερβολικά πολύ το σάκχαρο στο αίμα σε έναν ασθενή με διαβήτη. Συνεπώς, το εκχύλισμα μούρων θα πρέπει να αποφεύγεται από ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα για σακχαρώδη διαβήτη επειδή μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω μείωση του σακχάρου στο αίμα σε πολύ χαμηλά επίπεδα (1).
Το αιθέριο έλαιο αρκεύθου μπορεί επίσης να αποδειχθεί τοξικό όταν καταναλώνεται σε υψηλότερη δοσολογία λόγω της ισχυρής ερεθιστικής επίδρασης του στα έντερα και στους νεφρούς, η οποία ίσως οδηγήσει σε διάρροια, πόνο στο στομάχι ή στα νεφρά, αιματουρία ή λευκωματίνη και αύξηση του καρδιακού ρυθμού (1).
7. Αιθέριο έλαιο
Τα αιθέρια έλαια των φυτών είναι βιοενεργά μείγματα, τα οποία είναι ευεργετικά για την ανθρώπινη υγεία (5).
Το έλαιο άρκευθου είναι ασφαλές για μασάζ, για εισπνοή ή για χρήση ως συστατικό σε διάφορα καλλυντικά σκευάσματα.
Ωστόσο, το έλαιο για εξωτερική χρήση θα πρέπει να αραιωθεί έτσι ώστε να μην προκαλεί ερεθισμούς ή φουσκάλες στο δέρμα. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες όπως δερματίτιδα, ρινική συμφόρηση ή φουσκάλες, έχουν παρατηρηθεί σε ευαίσθητα άτομα ή αλλεργικά στο αιθέριο έλαιο αρκεύθου (1).
Τα φυτικά εντομοαπωθητικά έχουν εφαρμοστεί επί γενιές στην παραδοσιακή πρακτική ως μία προσέγγιση προσωπικής προστασίας έναντι διαφορετικών ειδών κουνουπιών Ανωφελές (Anopheles). Η γνώση των παραδοσιακών εντομοαπωθητικών φυτών αποτελεί έναν σημαντικό πόρος για την ανάπτυξη νέων φυσικών προϊόντων ως εναλλακτική λύση στα χημικά εντομοαπωθητικά.
Μία συστηματική ανασκόπηση 62 δοκιμών έδειξε ότι τα αιθέρια έλαια από διαφορετικά φυτά, συμπεριλαμβανομένης της αρκεύθου, έδειξαν καλή εντομοαπωθητικότητα με 8ωρη πλήρη εντομοαπωθητικότητα έναντι διαφορετικών ειδών κουνουπιών Ανωφελές (3).
Το κοινό πρόβλημα της μόλυνσης του συστήματος ύδρευσης υπογραμμίζει την ανάγκη ανάπτυξης απλών και αποτελεσματικών στρατηγικών. Η χρήση μη-τοξικών βιοενεργών ενώσεων αντιπροσωπεύει μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση, δεδομένου ότι οι περισσότερες από αυτές δεν προκαλούν επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία σε αποτελεσματικές συγκεντρώσεις.
Τα αιθέρια έλαια Άρκευθος η κοινή και Ελίχρυσος ο ιταλικός είναι γνωστά για τις ισχυρές αντιμικροβιακές τους ιδιότητες. Τα ευρήματά μελέτης έδειξαν ότι αυτά τα αιθέρια έλαια θα μπορούσαν να έχουν αξία στην ανάπτυξη στρατηγικών για τη συντήρηση των συστημάτων ύδρευσης (10).
Χρειάζεται να διεξαχθούν νέες καλά σχεδιασμένες κλινικές δοκιμές που να χρησιμοποιούν ένα καλά χαρακτηρισμένο εκχύλισμα ή αιθέριο έλαιο Άρκευθος η κοινή έτσι ώστε να προκύψουν πρόσθετες πληροφορίες που να μπορούν να υποστηρίξουν τη χρήση αυτού του φυσικού προϊόντος ως φαρμακοτρόφιμο (nutraceutical) (1).
Παραπομπές:
1. Heliyon. 2019 Aug 31;5(8):e02376. doi: 10.1016/j.heliyon.2019.e02376. eCollection 2019 Aug. Potential of Juniperus communis L as a nutraceutical in human and veterinary medicine Rajinder Raina, Pawan K Verma, Rajinder Peshin, Harpreet Kour
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31508527/
2. PLoS One. 2018 Nov 20;13(11):e0207805. doi: 10.1371/journal.pone.0207805. eCollection 2018. The impact of environmental change on Palaeolithic and Mesolithic plant use and the transition to agriculture at Franchthi Cave, Greece Eleni Asouti, Maria Ntinou, Ceren Kabukcu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30458046/
3. Malar J . 2019 Dec 21;18(1):436. doi: 10.1186/s12936-019-3064-8. Effectiveness of plant-based repellents against different Anopheles species: a systematic review Amin Asadollahi, Mehdi Khoobdel, Alireza Zahraei-Ramazani, Sahar Azarmi, Sayed Hussain Mosawi
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31864359/
4. Review Phytochemistry . 2021 Oct;190:112857. doi: 10.1016/j.phytochem.2021.112857. Epub 2021 Aug 5. α-Pinene: A never-ending story Martina Allenspach, Christian Steuer
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34365295/
5. Molecules . 2021 Aug 10;26(16):4837. doi: 10.3390/molecules26164837. ATR-FTIR-MIR Spectrometry and Pattern Recognition of Bioactive Volatiles in Oily versus Microencapsulated Food Supplements: Authenticity, Quality, and Stability Ramona Maria Popa, Florinela Fetea, Carmen Socaciu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34443424/
6. Randomized Controlled Trial Eur J Oncol Nurs . 2006 Apr;10(2):140-9. doi: 10.1016/j.ejon.2005.10.008. Epub 2006 Mar 23. Reducing the symptoms of lymphoedema: is there a role for aromatherapy? Janet Barclay, Jenny Vestey, Anita Lambert, Claire Balmer
https://www.researchgate.net/publication/7215120_Reducing_the_symptoms_of_lymphoedema_Is_there_a_role_for_aromatherapy
7. Arh Hig Rada Toksikol . 2018 Mar 1;69(1):46-54. doi: 10.2478/aiht-2018-69-3085. Antimycobacterial potential of the juniper berry essential oil in tap water Dolores Peruč, Ivana Gobin, Maja Abram, Dalibor Broznić, Tomislav Svalina, Sanja Štifter, Mladenka Malenica Staver, Brigita Tićac
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29604199/
8. Antioxidants (Basel) . 2014 Feb 24;3(1):81-98. doi: 10.3390/antiox3010081. Chemical Composition and Antioxidant Properties of Juniper Berry (Juniperus communis L.) Essential Oil. Action of the Essential Oil on the Antioxidant Protection of Saccharomyces cerevisiae Model Organism Martina Höferl, Ivanka Stoilova, Erich Schmidt, Jürgen Wanner, Leopold Jirovetz, Dora Trifonova, Lutsian Krastev, Albert Krastanov
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26784665/
9. AoB Plants . 2021 Apr 22;13(3):plab021. doi: 10.1093/aobpla/plab021. eCollection 2021 Jun. Sex-specific differences in Juniperus communis: essential oil yield, growth-defence conflict and population sex ratio Gábor Markó, István Németh, Veronika Gyuricza, Vilmos Altbäcker
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34122786/
10. Arh Hig Rada Toksikol . 2020 Oct 6;71(3):223-230. doi: 10.2478/aiht-2020-71-3442. Print 2020 Sep 1. Juniper and immortelle essential oils synergistically inhibit adhesion of nontuberculous mycobacteria to Acanthamoeba castellanii Dolores Peruč, Brigita Tićac, Dalibor Broznić, Ivana Gobin
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33074171/
Το γένος Άρκευθος (Juniperus, Οικογένεια: Cupressaceae) είναι ένας αειθαλής αρωματικός θάμνος ή δέντρο που φύεται ως επί το πλείστον σε κρύες και εύκρατες περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου, με ορισμένα είδη να εκτείνονται και νότια, έως την Τροπική Αφρική (1).
Η άρκευθος δεν φύεται υπό σκιά, και μπορεί να ευδοκιμήσει σε εδάφη που είναι φτωχά σε θρεπτικά συστατικά και έχουν καλή αποστράγγιση (2).
Το γένος αποτελείται από περίπου 75 είδη. Το ευρέως γνωστό και ίσως το πιο χρήσιμο είδος είναι η Άρκευθος η κοινή (Juniperus communis L), κοινώς γνωστό ως Άρκευθος (Juniper) (1), το οποίο είναι ευρέως διαδεδομένη στο βόρειο ημισφαίριο και εμφανίζεται σε διάφορα περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένων και των πιο ακραίων οικοτόπων (9).
Κάποιες ποικιλίες αρκεύθου όπως η Juniperus nana και η Juniperus hemisphaerica βρίσκονται σήμερα σε ορεινούς ψυχρούς οικοτόπους και λιβάδια στην Πελοπόννησο (2).
Στην Ασία, το φυτό αναπτύσσεται φυσικά στα Ιμαλάια και βρίσκεται σε υψόμετρο 3.000 έως 4.000 μέτρα, από το Αφγανιστάν έως τη Νοτιοδυτική Κίνα. Άλλα κοινά σημαντικά είδη της Αρκεύθου συμπεριλαμβάνουν τα εξής: Juniperus indica, Juniperus recurva και Juniperus squamata (1).
H Άρκευθος η κοινή είναι ένα μικρό αειθαλές κωνοφόρο δέντρο ή θάμνος, το ύψος μπορεί να φτάνει έως τα 10 μέτρα (1), και είναι ένα είδος με μεγάλη διάρκεια ζωής (9).
Οι καρποί μοιάζουν με μούρα, είναι κωνικοί, και αρχικά έχουν πράσινο χρώμα, ενώ όταν ωριμάζουν (σε 18 μήνες) αποκτούν ένα χρώμα μωβ-μαύρο. Αυτά τα μούρα έχουν σφαιρικές διαμέτρους 4-12 χιλιοστά (1).
2. Χρήσεις
Ο στυπτικός μπλε-μαύρος σπόρος είναι συνήθως πολύ πικρός για να καταναλωθεί ωμός και αποξηραίνεται για να χρησιμοποιηθεί στην μαγειρική, όπως συμβαίνει σε διάφορες περιοχές του κόσμου.
Τα αποξηραμένα μούρα συνθλίβονται ή αλέθονται για να απελευθερώσουν την γεύση τους προτού προστεθούν στο φαγητό.
Το αιθέριο έλαιο αρκεύθου που εξάγεται από τα ώριμα αποξηραμένα μούρα είναι αρωματικό με ελαφρύ φρουτώδες άρωμα που αναζωογονεί ψυχολογικά κατά την διάρκεια περιόδων με άγχος χαμηλής ενέργειας και γενικής αδυναμίας.
Τα κλαδιά και τα μούρα αρκεύθου καίγονται σε ναούς για να καθαρίσουν τον αέρα κατά την διάρκεια θρησκευτικών τελετών (1).
Τα φυτά έχουν χρησιμοποιηθεί για χιλιάδες χρόνια ως φάρμακα για την αντιμετώπιση μιας πληθώρας διαφορετικών ασθενειών και ιατρικών παραπόνων από τους περισσότερους πολιτισμούς.
Όντας χρήσιμοι ιαματικοί παράγοντες από μόνα τους, η κατανόηση αυτών των παραδοσιακών φαρμάκων έχει προσφέρει νέα φάρμακα που προήλθαν από τα φυτά, και έχουν συμβάλλει σημαντικά στην σύγχρονη ιατρική.
Τα φυσικά προϊόντα που λαμβάνονται από το φυτικό βασίλειο (είτε ως εκχύλισμα είτε ως αιθέριο έλαιο) είναι σύνθετα μείγματα που περιέχουν εκατοντάδες οργανικές ενώσεις, οι οποίες έχουν εφαρμογή στις βιομηχανίες τροφίμων και καλλυντικών, καθώς και σε διάφορες ιαματικές εφαρμογές (1).
3. Ιδιότητες
Όσον αφορά τις ιδιότητες του, επί αιώνες, τα μούρα αρκεύθου χρησιμοποιούνται στην λαϊκή ιατρική για την αντιμετώπιση ευκαιριακών λοιμώξεων, ενώ το αιθέριο έλαιο από τα μούρα αρκεύθου χρησιμοποιείται παραδοσιακά για ιατρικούς και αρωματικούς σκοπούς (8).
Τα μούρα αρκεύθου έχουν χρησιμοποιηθεί επί μακρό χρονικό διάστημα ως φάρμακο από πολλούς πολιτισμούς.
Οι φυλές της δυτικής Αμερικής κατανάλωναν ένα τσάι βοτάνων, στο οποίο συνδύαζαν τα μούρα από την Άρκευθο την κοινή με το φλοιό της ρίζας Berberis.
Τα μούρα αρκεύθου χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή Τουρκική ιατρική ως διουρητικά, αντισηπτικά και για την αντιμετώπιση γαστρεντερικών προβλημάτων.
Το αντιφλεγμονώδες δυναμικό της αρκεύθου καθιερώθηκε εμπειρικά και μεταδόθηκε στη λαϊκή ιατρική διαφορετικών χωρών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι καρποί του φυτού έχουν χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για την αντιμετώπιση της ημικρανίας, της ρευματικής αρθρίτιδας και της ουρικής αρθρίτιδας.
Οι ιθαγενείς Αμερικανοί χρησιμοποίησαν τα μούρα Άρκευθος η κοινή ως γυναικείο αντισυλληπτικό καθώς και ως ανορεξιογόνο παράγοντα και στην αντιμετώπιση του διαβήτη.
Στη Ρουμανία, οι καρποί της αρκεύθου χρησιμοποιούνται παραδοσιακά ως έγχυση ή ως βάμμα εσωτερικά για διουρητικές και αντισηπτικές επιδράσεις, και εξωτερικά για διάφορες δερματικές παθήσεις (1).
Οι ιδιότητες της αρκεύθου διαφέρουν ανάλογα με το μέρος του φυτού που χρησιμοποιείται. Πιο συγκεκριμένα:
Οι καρποί αρκεύθου έχουν αντισηπτικές και στυπτικές επιδράσεις, και έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση αιμορροΐδων και της βρεφικής φυματίωσης.
Τα εναέρια μέρη χρησιμοποιήθηκαν για οξεία και χρόνια κυστίτιδα, λευκωματουρία, καταρροή της ουροδόχου κύστης, νεφρική καταστολή, λευκόρροια και αμηνόρροια.
Ο φλοιός του φυτού έχει επίσης χρησιμοποιηθεί σε νεφρωσικό οίδημα παιδιών, άσθμα, γονόρροια, πνευμονική αδένωση, αρθρίτιδα, αναπνευστικές διαταραχές, διαβήτη, λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης, χρόνια πυελονεφρίτιδα, βήχα, κοιλιακές διαταραχές και δερματικές παθήσεις.
Ολόκληρο το φυτό έχει χρησιμοποιηθεί ως αντιφλεγμονώδες, αντισηπτικό ούρων, διουρητικό, εμμηναγωγό, εφιδρωτικό, σε πεπτικές διαταραχές, και για να ανακουφίζει από τον τον μετεωρισμό (1).
4. Επιστημονικά δεδομένα
Συμπληρώνοντας στις ιδιότητες της αρκεύθου, πρόσφατες πειραματικές μελέτες έχουν δείξει διάφορες φαρμακολογικές δραστικότητες από το αιθέριο έλαιο αρκεύθου καθώς και το εκχύλισμα της: αντιοξειδωτικές, αντιβακτηριακές, αντιιικές, αντιμυκητιασικές, αντιμικροβιακές, υπογλυκαιμικές, υπολιπιδαιμικές, κυτταροτοξικές και αντιφλεγμονώδεις. Άλλες ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία που έχουν αναφερθεί για την άρκευθο, συμπεριλαμβάνουν τις εξής : ηπατοπροστατευτικές, νευροπροστατευτικές, νεφρικές, και αντιγονιμότητας.
Μία μελέτη που αξιολόγησε μία κρέμα με 5 αιθέρια έλαια σε ανθρώπους με λεμφοίδημα αναφέρει ότι οι ιδιότητες για το αιθέριο έλαιο άρκευθου είναι οι εξής : αντισηπτικές, ήπια διουρητικές, και αποτοξινωτικές (6)
Μία άλλη μελέτη έδειξε ότι το αιθέριο έλαιο άρκευθος έχει μεγάλο πρακτικό δυναμικό ως συμπληρωματικό ή εναλλακτικό απολυμαντικό νερού σε συστήματα ζεστού νερού, όπως λουτρά, πισίνες, σπα, υδρομασάζ ή ακόμη και ποδόλουτρα (7).
Ωστόσο, δεν υπάρχουν ανθρώπινα κλινικά δεδομένα που να τεκμηριώνουν αυτές τις ευεργετικές ιαματικές επιδράσεις (1).
5. Συστατικά
Το φυτό Άρκευθος η κοινή δεν είναι μόνο μια πλούσια πηγή διατροφής αλλά είναι επίσης πλούσιο σε αρωματικά έλαια και η συγκέντρωση τους ποικίλλει ανάλογα με το μέρος του φυτού (καρποί, φύλλα, εναέρια μέρη, και ρίζα).
Οι καρποί περιέχουν αιθέριο έλαιο (0,5% στους φρέσκους καρπούς και 2,5% στους αποξηραμένους καρπούς), ιμβερτοποιημένα σάκχαρα (15-30%), ρητίνη (10%), κατεχίνη (3-5%), οργανικό οξύ, τερπενικά οξέα, λευκοανθοκυανιδίνη, μία πικρή ένωση (αρκευθίνη), φλαβονοειδή, τανίνες, κόμμεα, λιγνίνες, κηρός κ.λπ.
Διάφορα φλαβονοειδή όπως τα διφλαβονοειδή (αμέντο-φλαβόνη), φλαβόνες (απιγενίνη), φλαβονόλες (κερσετίνη, ισοκερσετίνη), και βιταμίνες (βιταμίνη C) έχουν επίσης βρεθεί ότι υπάρχουν στα μούρα αρκεύθου (1).
Επίσης, η άρκευθος περιέχει α-πινένιο, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος επί αιώνες (4).
Τα αντιοξειδωτικά που χρησιμοποιούνται κυρίως σε ένα ευρύ φάσμα της βιομηχανίας των τροφίμων είναι συνθετικής φύσης, αλλά λόγω των πιθανώς τοξικών και καρκινογόνων επιδράσεων αυτών των τεχνητών αντιοξειδωτικών, συνιστάται ιδιαίτερα η αντικατάστασή τους με φυσικά αντιοξειδωτικά (1).
6. Ασφάλεια
Η άρκευθος είναι ασφαλής για τους περισσότερους ενήλικες όταν λαμβάνεται βραχυπρόθεσμα από του στόματος σε φαρμακευτική ποσότητα ή όταν εισπνέεται ως ατμός ή όταν εφαρμόζεται στο δέρμα σε μικρές περιοχές.
Ωστόσο, η από του στόματος χορήγηση αρκεύθου για μεγάλο χρονικό διάστημα ή σε υψηλή δοσολογία μπορεί να είναι μη-ασφαλής και να προκαλέσει νεφρικά προβλήματα και ερεθισμό του εντέρου (1).
Τα μούρα της αρκεύθου θα μπορούσαν να επηρεάσουν την αρτηριακή πίεση και να κάνουν τον έλεγχο της πιο δύσκολο.
Η κατανάλωση εκχυλίσματος μούρων αρκεύθου μπορεί να μειώσει υπερβολικά πολύ το σάκχαρο στο αίμα σε έναν ασθενή με διαβήτη. Συνεπώς, το εκχύλισμα μούρων θα πρέπει να αποφεύγεται από ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα για σακχαρώδη διαβήτη επειδή μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω μείωση του σακχάρου στο αίμα σε πολύ χαμηλά επίπεδα (1).
Το αιθέριο έλαιο αρκεύθου μπορεί επίσης να αποδειχθεί τοξικό όταν καταναλώνεται σε υψηλότερη δοσολογία λόγω της ισχυρής ερεθιστικής επίδρασης του στα έντερα και στους νεφρούς, η οποία ίσως οδηγήσει σε διάρροια, πόνο στο στομάχι ή στα νεφρά, αιματουρία ή λευκωματίνη και αύξηση του καρδιακού ρυθμού (1).
7. Αιθέριο έλαιο
Τα αιθέρια έλαια των φυτών είναι βιοενεργά μείγματα, τα οποία είναι ευεργετικά για την ανθρώπινη υγεία (5).
Το έλαιο άρκευθου είναι ασφαλές για μασάζ, για εισπνοή ή για χρήση ως συστατικό σε διάφορα καλλυντικά σκευάσματα.
Ωστόσο, το έλαιο για εξωτερική χρήση θα πρέπει να αραιωθεί έτσι ώστε να μην προκαλεί ερεθισμούς ή φουσκάλες στο δέρμα. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες όπως δερματίτιδα, ρινική συμφόρηση ή φουσκάλες, έχουν παρατηρηθεί σε ευαίσθητα άτομα ή αλλεργικά στο αιθέριο έλαιο αρκεύθου (1).
Τα φυτικά εντομοαπωθητικά έχουν εφαρμοστεί επί γενιές στην παραδοσιακή πρακτική ως μία προσέγγιση προσωπικής προστασίας έναντι διαφορετικών ειδών κουνουπιών Ανωφελές (Anopheles). Η γνώση των παραδοσιακών εντομοαπωθητικών φυτών αποτελεί έναν σημαντικό πόρος για την ανάπτυξη νέων φυσικών προϊόντων ως εναλλακτική λύση στα χημικά εντομοαπωθητικά.
Μία συστηματική ανασκόπηση 62 δοκιμών έδειξε ότι τα αιθέρια έλαια από διαφορετικά φυτά, συμπεριλαμβανομένης της αρκεύθου, έδειξαν καλή εντομοαπωθητικότητα με 8ωρη πλήρη εντομοαπωθητικότητα έναντι διαφορετικών ειδών κουνουπιών Ανωφελές (3).
Το κοινό πρόβλημα της μόλυνσης του συστήματος ύδρευσης υπογραμμίζει την ανάγκη ανάπτυξης απλών και αποτελεσματικών στρατηγικών. Η χρήση μη-τοξικών βιοενεργών ενώσεων αντιπροσωπεύει μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση, δεδομένου ότι οι περισσότερες από αυτές δεν προκαλούν επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία σε αποτελεσματικές συγκεντρώσεις.
Τα αιθέρια έλαια Άρκευθος η κοινή και Ελίχρυσος ο ιταλικός είναι γνωστά για τις ισχυρές αντιμικροβιακές τους ιδιότητες. Τα ευρήματά μελέτης έδειξαν ότι αυτά τα αιθέρια έλαια θα μπορούσαν να έχουν αξία στην ανάπτυξη στρατηγικών για τη συντήρηση των συστημάτων ύδρευσης (10).
Χρειάζεται να διεξαχθούν νέες καλά σχεδιασμένες κλινικές δοκιμές που να χρησιμοποιούν ένα καλά χαρακτηρισμένο εκχύλισμα ή αιθέριο έλαιο Άρκευθος η κοινή έτσι ώστε να προκύψουν πρόσθετες πληροφορίες που να μπορούν να υποστηρίξουν τη χρήση αυτού του φυσικού προϊόντος ως φαρμακοτρόφιμο (nutraceutical) (1).
Παραπομπές:
1. Heliyon. 2019 Aug 31;5(8):e02376. doi: 10.1016/j.heliyon.2019.e02376. eCollection 2019 Aug. Potential of Juniperus communis L as a nutraceutical in human and veterinary medicine Rajinder Raina, Pawan K Verma, Rajinder Peshin, Harpreet Kour
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31508527/
2. PLoS One. 2018 Nov 20;13(11):e0207805. doi: 10.1371/journal.pone.0207805. eCollection 2018. The impact of environmental change on Palaeolithic and Mesolithic plant use and the transition to agriculture at Franchthi Cave, Greece Eleni Asouti, Maria Ntinou, Ceren Kabukcu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30458046/
3. Malar J . 2019 Dec 21;18(1):436. doi: 10.1186/s12936-019-3064-8. Effectiveness of plant-based repellents against different Anopheles species: a systematic review Amin Asadollahi, Mehdi Khoobdel, Alireza Zahraei-Ramazani, Sahar Azarmi, Sayed Hussain Mosawi
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31864359/
4. Review Phytochemistry . 2021 Oct;190:112857. doi: 10.1016/j.phytochem.2021.112857. Epub 2021 Aug 5. α-Pinene: A never-ending story Martina Allenspach, Christian Steuer
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34365295/
5. Molecules . 2021 Aug 10;26(16):4837. doi: 10.3390/molecules26164837. ATR-FTIR-MIR Spectrometry and Pattern Recognition of Bioactive Volatiles in Oily versus Microencapsulated Food Supplements: Authenticity, Quality, and Stability Ramona Maria Popa, Florinela Fetea, Carmen Socaciu
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34443424/
6. Randomized Controlled Trial Eur J Oncol Nurs . 2006 Apr;10(2):140-9. doi: 10.1016/j.ejon.2005.10.008. Epub 2006 Mar 23. Reducing the symptoms of lymphoedema: is there a role for aromatherapy? Janet Barclay, Jenny Vestey, Anita Lambert, Claire Balmer
https://www.researchgate.net/publication/7215120_Reducing_the_symptoms_of_lymphoedema_Is_there_a_role_for_aromatherapy
7. Arh Hig Rada Toksikol . 2018 Mar 1;69(1):46-54. doi: 10.2478/aiht-2018-69-3085. Antimycobacterial potential of the juniper berry essential oil in tap water Dolores Peruč, Ivana Gobin, Maja Abram, Dalibor Broznić, Tomislav Svalina, Sanja Štifter, Mladenka Malenica Staver, Brigita Tićac
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29604199/
8. Antioxidants (Basel) . 2014 Feb 24;3(1):81-98. doi: 10.3390/antiox3010081. Chemical Composition and Antioxidant Properties of Juniper Berry (Juniperus communis L.) Essential Oil. Action of the Essential Oil on the Antioxidant Protection of Saccharomyces cerevisiae Model Organism Martina Höferl, Ivanka Stoilova, Erich Schmidt, Jürgen Wanner, Leopold Jirovetz, Dora Trifonova, Lutsian Krastev, Albert Krastanov
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26784665/
9. AoB Plants . 2021 Apr 22;13(3):plab021. doi: 10.1093/aobpla/plab021. eCollection 2021 Jun. Sex-specific differences in Juniperus communis: essential oil yield, growth-defence conflict and population sex ratio Gábor Markó, István Németh, Veronika Gyuricza, Vilmos Altbäcker
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34122786/
10. Arh Hig Rada Toksikol . 2020 Oct 6;71(3):223-230. doi: 10.2478/aiht-2020-71-3442. Print 2020 Sep 1. Juniper and immortelle essential oils synergistically inhibit adhesion of nontuberculous mycobacteria to Acanthamoeba castellanii Dolores Peruč, Brigita Tićac, Dalibor Broznić, Ivana Gobin
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33074171/
