2/7/2021
ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Υπάρχει η συνεχώς αυξανόμενη κρίση με το περιβάλλον και την βιωσιμότητα.
Σε γενικές γραμμές, μια κυκλική οικονομία είναι ένα οικονομικό σύστημα και μοντέλο παραγωγής που στοχεύει στην μεγιστοποίηση :
- της επαναχρησιμοποίησης, και
- της ανακύκλωσης των πόρων.
Με αυτόν τον τρόπο:
- επεκτείνεται ο κύκλος ζωής των προϊόντων, ενώ
- ταυτόχρονα ελαχιστοποιούμε τα απόβλητα, τα απορρίμματα, και τα σκουπίδια.
Το μοντέλο αυτό θεωρήθηκε ως μία απάντηση στην παραδοσιακή οικονομία - στην γραμμική οικονομία - όπου :
α. οι πόροι χρησιμοποιούνται για την κατασκευή προϊόντων,
β. στην συνέχεια, τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται, και
γ. τέλος απορρίπτονται ως σκουπίδια.
Το Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2020 περιγράφει τις κύριες κατευθύνσεις προς την οποία αναπτύσσεται το οικονομικό αυτό μοντέλο.
Συνοψίζονται εν συντομία μερικά από τα κύρια σημεία που αναφέρονται στο σχετικό έγγραφο:
- Τα προϊόντα πρέπει να σχεδιάζονται με γνώμονα την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση, δηλαδή πρέπει να είναι περισσότερο ανθεκτικά (δηλαδή να έχουν μία εύλογη διάρκεια ζωής), να είναι επισκευάσιμα (δηλαδή όχι να χαλάει ένα εξάρτημα του, και να μην έχουμε την δυνατότητα να το επισκευάσουμε με αποτέλεσμα να χρειάζεται να αγοράσουμε καινούργιο), και να είναι ανακυκλώσιμα.
- Οι συσκευασίες χρειάζεται να μειωθούν, και να περιοριστούν σε ορισμένες μόνο εφαρμογές, ενώ να σχεδιαστούν ώστε να είναι ανακυκλώσιμες.
- Η παραγωγή ειδών "μίας χρήσης" (π.χ. πλαστικά καλαμάκια, πλαστικά πιάτα, πλαστικά πιρούνια κ.ο.κ.) πρέπει να περιοριστεί και η καταστροφή των μη-πωληθέντων ειδών πρέπει να απαγορευτεί.
- Τέλος, περισσότερη υποστήριξη στον βιο-τομέα (όπως είναι τα βιοπλαστικά) θεωρείται επίσης ένας τρόπος για να επιτραπεί μεγαλύτερη κυκλικότητα στη βιομηχανία.
Η στροφή προς μια περισσότερο βιώσιμη κοινωνία συνδέεται με την παραγωγή, την χρήση και την διάθεση των πλαστικών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει την ύψιστη σημασία της μετάβασης προς μια κυκλική οικονομία, εντός ενός πλαισίου όπου τα προϊόντα, οι υπηρεσίες και τα επιχειρηματικά μοντέλα που είναι βιώσιμα, θα αποτελούν τον κανόνα, και όχι την εξαίρεση.
Σε παγκόσμια κλίμακα, το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών τόνισε επίσης την σημασία της προσπάθειας για μια βιώσιμη οικονομία, με αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων, και ελάχιστα ή σχεδόν καθόλου απορρήματα και ρύπανση.
Σε αυτό το πλαίσιο, εντοπίζεται μια σειρά από πιεστικές προκλήσεις που σχετίζονται με την παραγωγή πλαστικών, την κακή χρήση τους και την ρύπανση εξ'αιτίας αυτών, τα οποία κυμαίνονται :
- από τα είδη μίας χρήσης, την υπερβολική συσκευασία των προϊόντων, και τα απορρίμματα αυτών,
- μέχρι τα μικροπλαστικά, το υψηλό αποτύπωμα άνθρακα, και την έλλειψη κατάλληλης επισήμανσης.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εργάζονται :
- για μια οικονομία μηδενικών εκπομπών,
- αποσυνδεδεμένη από ορυκτά καύσιμα, και
- επικεντρωμένη στην αειφορία και στην κυκλικότητα.
Η αναμόρφωση του τρόπου παραγωγής, χειρισμού και απόρριψης των πλαστικών προϊόντων, είναι σημαντικό μέρος αυτής της διαδικασίας.
Οι εκπομπές που παράγονται από την παραγωγή πλαστικών, τα απόβλητα των πλαστικών, τα απορρίμματα και οι διαρροές τους προς στην φύση, η ανεπαρκής ανακύκλωση, είναι μερικά από τα ζητήματα.
Η υιοθέτηση των «βιοπλαστικών» εκτός από πλεονεκτήματα ίσως συνοδεύεται και από ορισμένους κινδύνους. Ωστόσο, αυτό που φαίνεται σίγουρο είναι ότι προσφέρει μια εναλλακτική λύση στην παραγωγή που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα και, ως εκ τούτου, μπορεί να καταστεί αναγκαία στο μέλλον.
Η υιοθέτηση των «βιοπλαστικών» είναι ένας υπό αξιολόγηση τρόπος για να αποσυνδεθεί η κοινωνία από τη χρήση των ορυκτών καυσίμων και για να μετριαστούν συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι που σχετίζονται με τα πλαστικά σκουπίδια.
Οι ερευνητές κλείνουν την ανασκόπηση τους με το εξής :
«Ωστόσο, ένα πράγμα χρειάζεται να θυμόμαστε καθώς προχωράμε :
Το μεγαλύτερο μέρος του ζητήματος έγκειται στη νοοτροπία μας.
Η αντικατάσταση ενός πλαστικού με ένα βιοπλαστικό - χωρίς αλλαγή στην νοοτροπία μας - δεν αποτελεί λύση».
Σε αυτό ακριβώς το σημείο, θεωρώ ότι αξίζει να αναφερθεί ο μινιμαλισμός με τα σημαντικά οφέλη που μπορεί να προσφέρει.
Πηγή
Review Polymers (Basel). 2021 Apr 10;13(8):1229. doi: 10.3390/polym13081229. A Review of Bioplastics and Their Adoption in the Circular Economy Alberto Di Bartolo, Giulia Infurna, Nadka Tzankova Dintcheva
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33920269/
Σε γενικές γραμμές, μια κυκλική οικονομία είναι ένα οικονομικό σύστημα και μοντέλο παραγωγής που στοχεύει στην μεγιστοποίηση :
- της επαναχρησιμοποίησης, και
- της ανακύκλωσης των πόρων.
Με αυτόν τον τρόπο:
- επεκτείνεται ο κύκλος ζωής των προϊόντων, ενώ
- ταυτόχρονα ελαχιστοποιούμε τα απόβλητα, τα απορρίμματα, και τα σκουπίδια.
Το μοντέλο αυτό θεωρήθηκε ως μία απάντηση στην παραδοσιακή οικονομία - στην γραμμική οικονομία - όπου :
α. οι πόροι χρησιμοποιούνται για την κατασκευή προϊόντων,
β. στην συνέχεια, τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται, και
γ. τέλος απορρίπτονται ως σκουπίδια.
Το Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2020 περιγράφει τις κύριες κατευθύνσεις προς την οποία αναπτύσσεται το οικονομικό αυτό μοντέλο.
Συνοψίζονται εν συντομία μερικά από τα κύρια σημεία που αναφέρονται στο σχετικό έγγραφο:
- Τα προϊόντα πρέπει να σχεδιάζονται με γνώμονα την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση, δηλαδή πρέπει να είναι περισσότερο ανθεκτικά (δηλαδή να έχουν μία εύλογη διάρκεια ζωής), να είναι επισκευάσιμα (δηλαδή όχι να χαλάει ένα εξάρτημα του, και να μην έχουμε την δυνατότητα να το επισκευάσουμε με αποτέλεσμα να χρειάζεται να αγοράσουμε καινούργιο), και να είναι ανακυκλώσιμα.
- Οι συσκευασίες χρειάζεται να μειωθούν, και να περιοριστούν σε ορισμένες μόνο εφαρμογές, ενώ να σχεδιαστούν ώστε να είναι ανακυκλώσιμες.
- Η παραγωγή ειδών "μίας χρήσης" (π.χ. πλαστικά καλαμάκια, πλαστικά πιάτα, πλαστικά πιρούνια κ.ο.κ.) πρέπει να περιοριστεί και η καταστροφή των μη-πωληθέντων ειδών πρέπει να απαγορευτεί.
- Τέλος, περισσότερη υποστήριξη στον βιο-τομέα (όπως είναι τα βιοπλαστικά) θεωρείται επίσης ένας τρόπος για να επιτραπεί μεγαλύτερη κυκλικότητα στη βιομηχανία.
Η στροφή προς μια περισσότερο βιώσιμη κοινωνία συνδέεται με την παραγωγή, την χρήση και την διάθεση των πλαστικών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει την ύψιστη σημασία της μετάβασης προς μια κυκλική οικονομία, εντός ενός πλαισίου όπου τα προϊόντα, οι υπηρεσίες και τα επιχειρηματικά μοντέλα που είναι βιώσιμα, θα αποτελούν τον κανόνα, και όχι την εξαίρεση.
Σε παγκόσμια κλίμακα, το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών τόνισε επίσης την σημασία της προσπάθειας για μια βιώσιμη οικονομία, με αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων, και ελάχιστα ή σχεδόν καθόλου απορρήματα και ρύπανση.
Σε αυτό το πλαίσιο, εντοπίζεται μια σειρά από πιεστικές προκλήσεις που σχετίζονται με την παραγωγή πλαστικών, την κακή χρήση τους και την ρύπανση εξ'αιτίας αυτών, τα οποία κυμαίνονται :
- από τα είδη μίας χρήσης, την υπερβολική συσκευασία των προϊόντων, και τα απορρίμματα αυτών,
- μέχρι τα μικροπλαστικά, το υψηλό αποτύπωμα άνθρακα, και την έλλειψη κατάλληλης επισήμανσης.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εργάζονται :
- για μια οικονομία μηδενικών εκπομπών,
- αποσυνδεδεμένη από ορυκτά καύσιμα, και
- επικεντρωμένη στην αειφορία και στην κυκλικότητα.
Η αναμόρφωση του τρόπου παραγωγής, χειρισμού και απόρριψης των πλαστικών προϊόντων, είναι σημαντικό μέρος αυτής της διαδικασίας.
Οι εκπομπές που παράγονται από την παραγωγή πλαστικών, τα απόβλητα των πλαστικών, τα απορρίμματα και οι διαρροές τους προς στην φύση, η ανεπαρκής ανακύκλωση, είναι μερικά από τα ζητήματα.
Η υιοθέτηση των «βιοπλαστικών» εκτός από πλεονεκτήματα ίσως συνοδεύεται και από ορισμένους κινδύνους. Ωστόσο, αυτό που φαίνεται σίγουρο είναι ότι προσφέρει μια εναλλακτική λύση στην παραγωγή που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα και, ως εκ τούτου, μπορεί να καταστεί αναγκαία στο μέλλον.
Η υιοθέτηση των «βιοπλαστικών» είναι ένας υπό αξιολόγηση τρόπος για να αποσυνδεθεί η κοινωνία από τη χρήση των ορυκτών καυσίμων και για να μετριαστούν συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι που σχετίζονται με τα πλαστικά σκουπίδια.
Οι ερευνητές κλείνουν την ανασκόπηση τους με το εξής :
«Ωστόσο, ένα πράγμα χρειάζεται να θυμόμαστε καθώς προχωράμε :
Το μεγαλύτερο μέρος του ζητήματος έγκειται στη νοοτροπία μας.
Η αντικατάσταση ενός πλαστικού με ένα βιοπλαστικό - χωρίς αλλαγή στην νοοτροπία μας - δεν αποτελεί λύση».
Σε αυτό ακριβώς το σημείο, θεωρώ ότι αξίζει να αναφερθεί ο μινιμαλισμός με τα σημαντικά οφέλη που μπορεί να προσφέρει.
Πηγή
Review Polymers (Basel). 2021 Apr 10;13(8):1229. doi: 10.3390/polym13081229. A Review of Bioplastics and Their Adoption in the Circular Economy Alberto Di Bartolo, Giulia Infurna, Nadka Tzankova Dintcheva
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33920269/