27/1/2023.
Ενημέρωση: 1/2/2023
Ενημέρωση: 1/2/2023
ΟΡΙΣΜΟΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ
|
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
1. ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΟΡΙΣΜΟΣ 2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ 3. ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ 4. ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ 5. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Παραπομπές (10) |
ΟΡΙΣΜΟΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ
|
1. ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΟΡΙΣΜΟΣ
Δεν υπάρχει τέλειος ορισμός της οστεοπόρωσης (1).
Ωστόσο, εάν ο όρος χρησιμοποιείται στην κλινική πρακτική και την έρευνα, φαίνεται λογικό να περιγράφει ιδιότητες της οστικής αδυναμίας:
- που εκδηλώνονται από κατάγματα που προκύπτουν από μειωμένη οστική αντοχή, ή
- μετρήσεις που αντικατοπτρίζουν αδύναμα οστά.
Τα σπονδυλικά κατάγματα παραμένουν χαρακτηριστικό γνώρισμα της οστεοπόρωσης, αντανακλώντας την μειωμένη μάζα, την δύναμη και την ποιότητα, και έναν πολύ υψηλό κίνδυνο για ένα άλλο τέτοιο κάταγμα, όπου αυτός ο κίνδυνος μειώνεται σημαντικά με την αντιμετώπιση. Ωστόσο, ίσως ο καλύτερος ορισμός της οστεοπόρωσης παραμένει ο ορισμός που δόθηκε το 2001 από την Επιτροπή για την Οστεοπόρωση από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ:
«Η οστεοπόρωση ορίζεται ως μια σκελετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντοχή των οστών, η οποία προδιαθέτει ένα άτομο σε αυξημένο κίνδυνο κατάγματος» (1).
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο ορισμός της οστεοπόρωσης είναι «μια προοδευτική συστημική σκελετική νόσος που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα και μικροαρχιτεκτονική φθορά του οστικού ιστού, με επακόλουθη αύξηση της ευθραυστότητας των οστών και της ευαισθησίας σε κατάγματα". Ο ορισμός του ΠΟΥ για την οστεοπόρωση βασίζεται στην μέτρηση DXA της οστικής πυκνότητας [Bone Mineral Density - BMD], με βάση την σαφή σχέση μεταξύ χαμηλότερης οστικής πυκνότητας και αυξημένου κινδύνου κατάγματος (2).
Ο ορισμός του ΠΟΥ για την οστεοπόρωση χρησιμοποιείται παγκοσμίως από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Ωστόσο, παρόλο που αυτός ο ορισμός προσδιορίζει εκείνους τους ανθρώπους που διατρέχουν τον μεγαλύτερο ατομικό κίνδυνο κατάγματος, στον συνολικό πληθυσμό ένας μεγαλύτερος συνολικός αριθμός καταγμάτων εμφανίζεται σε άτομα με τιμές οστικής πυκνότητας πάνω από το όριο που έχει τεθεί για την διάγνωση της οστεοπόρωσης.
Για αυτόν τον λόγο έχουν αναπτυχθεί αρκετά εργαλεία για την συμπερίληψη κλινικών παραγόντων κινδύνου, με ή χωρίς οστική πυκνότητα, στους αλγόριθμους πρόβλεψης καταγμάτων για την βελτίωση της αναγνώρισης ατόμων με υψηλό κίνδυνο κατάγματος, με το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο παγκοσμίως να είναι το FRAX® (Fracture Risk Assessment Tool) (3), το οποίο αναπτύχθηκε επίσης από τον ΠΟΥ (4). Παρά τους γνωστούς περιορισμούς του, το FRAX θεωρείται σήμερα ως το καλύτερο εργαλείο για την αξιολόγηση του κινδύνου κατάγματος στον πληθυσμό της Ελλάδας (9).
Ένα ακόμα σχετικό εργαλείο είναι και το ερωτηματολόγιο που αναπτύχθηκε από το Διεθνές Ίδρυμα Οστεοπόρωσης.
Η οστεοπόρωση ορίζεται ως η οστική πυκνότητα (με σημείο αναφοράς τώρα τον αυχένα του μηριαίου) που είναι 2,5 τυπικές αποκλίσεις ή περισσότερες κάτω από το μέσο όρο των νεαρών ενήλικων (γυναικών) (3).
Δεν υπάρχει τέλειος ορισμός της οστεοπόρωσης (1).
Ωστόσο, εάν ο όρος χρησιμοποιείται στην κλινική πρακτική και την έρευνα, φαίνεται λογικό να περιγράφει ιδιότητες της οστικής αδυναμίας:
- που εκδηλώνονται από κατάγματα που προκύπτουν από μειωμένη οστική αντοχή, ή
- μετρήσεις που αντικατοπτρίζουν αδύναμα οστά.
Τα σπονδυλικά κατάγματα παραμένουν χαρακτηριστικό γνώρισμα της οστεοπόρωσης, αντανακλώντας την μειωμένη μάζα, την δύναμη και την ποιότητα, και έναν πολύ υψηλό κίνδυνο για ένα άλλο τέτοιο κάταγμα, όπου αυτός ο κίνδυνος μειώνεται σημαντικά με την αντιμετώπιση. Ωστόσο, ίσως ο καλύτερος ορισμός της οστεοπόρωσης παραμένει ο ορισμός που δόθηκε το 2001 από την Επιτροπή για την Οστεοπόρωση από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ:
«Η οστεοπόρωση ορίζεται ως μια σκελετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντοχή των οστών, η οποία προδιαθέτει ένα άτομο σε αυξημένο κίνδυνο κατάγματος» (1).
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο ορισμός της οστεοπόρωσης είναι «μια προοδευτική συστημική σκελετική νόσος που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα και μικροαρχιτεκτονική φθορά του οστικού ιστού, με επακόλουθη αύξηση της ευθραυστότητας των οστών και της ευαισθησίας σε κατάγματα". Ο ορισμός του ΠΟΥ για την οστεοπόρωση βασίζεται στην μέτρηση DXA της οστικής πυκνότητας [Bone Mineral Density - BMD], με βάση την σαφή σχέση μεταξύ χαμηλότερης οστικής πυκνότητας και αυξημένου κινδύνου κατάγματος (2).
Ο ορισμός του ΠΟΥ για την οστεοπόρωση χρησιμοποιείται παγκοσμίως από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Ωστόσο, παρόλο που αυτός ο ορισμός προσδιορίζει εκείνους τους ανθρώπους που διατρέχουν τον μεγαλύτερο ατομικό κίνδυνο κατάγματος, στον συνολικό πληθυσμό ένας μεγαλύτερος συνολικός αριθμός καταγμάτων εμφανίζεται σε άτομα με τιμές οστικής πυκνότητας πάνω από το όριο που έχει τεθεί για την διάγνωση της οστεοπόρωσης.
Για αυτόν τον λόγο έχουν αναπτυχθεί αρκετά εργαλεία για την συμπερίληψη κλινικών παραγόντων κινδύνου, με ή χωρίς οστική πυκνότητα, στους αλγόριθμους πρόβλεψης καταγμάτων για την βελτίωση της αναγνώρισης ατόμων με υψηλό κίνδυνο κατάγματος, με το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο παγκοσμίως να είναι το FRAX® (Fracture Risk Assessment Tool) (3), το οποίο αναπτύχθηκε επίσης από τον ΠΟΥ (4). Παρά τους γνωστούς περιορισμούς του, το FRAX θεωρείται σήμερα ως το καλύτερο εργαλείο για την αξιολόγηση του κινδύνου κατάγματος στον πληθυσμό της Ελλάδας (9).
Ένα ακόμα σχετικό εργαλείο είναι και το ερωτηματολόγιο που αναπτύχθηκε από το Διεθνές Ίδρυμα Οστεοπόρωσης.
Η οστεοπόρωση ορίζεται ως η οστική πυκνότητα (με σημείο αναφοράς τώρα τον αυχένα του μηριαίου) που είναι 2,5 τυπικές αποκλίσεις ή περισσότερες κάτω από το μέσο όρο των νεαρών ενήλικων (γυναικών) (3).
ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΟΡΙΣΜΟΣ
2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ
Ο επιπολασμός της οστεοπόρωσης σε νεαρά άτομα θεωρείται χαμηλός αλλά ο πραγματικός επιπολασμός είναι άγνωστος και εξαρτάται από τον ορισμό που θα χρησιμοποιηθεί (5).
Η οστεοπόρωση στα παιδιά έχει διαφορετικό ορισμό (6).
Το 2013, από την ομάδα εργασίας που συγκλήθηκε από την Διεθνή Εταιρεία Κλινικής Πυκνομετρίας [International Society of Clinical Densitometry (ISCD)] προέκυψε ο ορισμός για την παιδιατρική οστεοπόρωση, η οποία ορίζεται :
- από την παρουσία ενός κλινικά σημαντικού κατάγματος [δηλ. σπονδυλικό κάταγμα], ή
- από ένα σημαντικό ιστορικό καταγμάτων και χαμηλή οστική πυκνότητα (BMD).
Ακολουθεί η επίσημη τοποθέτηση για τον ορισμό της οστεοπόρωσης (6):
Πρόσφατα, αμφισβητήθηκε η αυστηρή χρήση των ανωτέρω κριτηρίων για τον ορισμό της οστεοπόρωσης στα παιδιά. Μια πιο σύγχρονη άποψη προτείνει να ληφθούν υπόψη περαιτέρω χαρακτηριστικά, όπως η υποκείμενη πάθηση και ο κίνδυνος κατάγματος, η χρήση γλυκοκορτικοειδών, κάποια σημάδια γενετικής διαταραχής, τα κλινικά χαρακτηριστικά του κατάγματος συμπεριλαμβανομένης της θέσης και άλλα.
Περισσότερες πληροφορίες για τον ορισμό της πρωτοπαθούς και δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης σε παιδιά/νέους φαίνονται στην εν λόγω ανασκόπηση του 2020 (6).
3. ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ
Παρόλο που επινοήθηκε στα γαλλικά στις αρχές της δεκαετίας του 1820 ως απλή περιγραφή μιας παθολογικής κατάστασης των οστών, ο όρος «οστεοπόρωση» μπήκε στο αγγλικό ιατρικό λεξιλόγιο μόλις τον 20ό αιώνα (7).
Ετυμολογικά η λέξη "οστεοπόρωση" προκύπτει από :
- την λέξη "οστούν", η οποία σημαίνει "κόκκαλο", και
- την λέξη "πορώδης", η οποία σημαίνει ότι "έχει πόρους/τρύπες/οπές" (10). Επίσης, η λέξη "πόρωση" σημαίνει "δημιουργία νέου οστού" για παράδειγμα "τα πιο πολλά κατάγματα που υφίστανται σε παιδιά, πορώνονται ταχέως".
Το "πορώδες οστό" έχει οπές και κενά, τα οποιά είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος, σε σύγκριση με ένα υγιές οστό.
4. ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ
Η "οστεοπέτρωση" [osteopetrosis] είναι λίγο πολύ το αντίθετο της οστεοπόρωσης (8).
Αντί για υπερδραστήριους οστεοκλάστες, η οστεοπέτρωση προκύπτει από γενετικές ανωμαλίες που βλάπτουν την ικανότητα των οστεοκλαστών να απορροφούν τα οστά. Αυτό παρεμβαίνει στην φυσιολογική ανάπτυξη του σκελετού και οδηγεί σε υπερβολική συσσώρευση οστού. Αν και αυτό το οστό είναι πολύ πυκνό, είναι επίσης εύθραυστο και έτσι συχνά προκύπτουν κατάγματα.
Επιπλέον, με την συμπίεση διαφόρων νεύρων, η περίσσεια των οστών σε ασθενείς με οστεοπέτρωση ίσως προκαλέσει νευρολογικά συμπτώματα, όπως κώφωση ή τύφλωση. Επίσης, αυτοί οι ασθενείς ίσως πάσχουν από αναιμία, καθώς τα κύτταρα που σχηματίζουν αίμα στο μυελό των οστών «στριμώχνονται» από τον περίσσιο οστό (8).
5. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και το Ίδρυμα για την Υγεία των Οστών και την Οστεοπόρωση :
"Η οστεοπόρωση δεν αποτελεί μέρος της φυσιολογικής γήρανσης. Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε για να προστατέψουμε τα οστά μας, ανεξάρτητα από την ηλικία μας.
Ποτέ δεν είναι αργά για να βελτιώσουμε την υγεία των οστών μας.
Οι συνήθειες που υιοθετούμε, ξεκινώντας από τώρα, μπορούν να επηρεάσουν την υγεία των οστών μας για το υπόλοιπο της ζωής μας. Τώρα είναι η ώρα να αναλάβουμε δράση".
Δείτε την ενότητα για πρόληψη και αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης.
Ο επιπολασμός της οστεοπόρωσης σε νεαρά άτομα θεωρείται χαμηλός αλλά ο πραγματικός επιπολασμός είναι άγνωστος και εξαρτάται από τον ορισμό που θα χρησιμοποιηθεί (5).
Η οστεοπόρωση στα παιδιά έχει διαφορετικό ορισμό (6).
Το 2013, από την ομάδα εργασίας που συγκλήθηκε από την Διεθνή Εταιρεία Κλινικής Πυκνομετρίας [International Society of Clinical Densitometry (ISCD)] προέκυψε ο ορισμός για την παιδιατρική οστεοπόρωση, η οποία ορίζεται :
- από την παρουσία ενός κλινικά σημαντικού κατάγματος [δηλ. σπονδυλικό κάταγμα], ή
- από ένα σημαντικό ιστορικό καταγμάτων και χαμηλή οστική πυκνότητα (BMD).
Ακολουθεί η επίσημη τοποθέτηση για τον ορισμό της οστεοπόρωσης (6):
- Η εύρεση ενός ή περισσότερων συμπιεστικών καταγμάτων σπονδύλων είναι ενδεικτική της οστεοπόρωσης με απουσία τοπικής νόσου ή τραύματος υψηλής ενέργειας ανεξάρτητα από την βαθμολογια BMD Z.
- Εάν δεν υπάρχουν κατάγματα σπονδύλων, η διάγνωση της οστεοπόρωσης υποδεικνύεται τόσο από την παρουσία κλινικά σημαντικού κατάγματος όσο και από το εάν η βαθμολογία BMD Z είναι μειωμένη κατά 2 ή περισσότερες τυπικές αποκλίσεις.
Τα κλινικά σημαντικά κατάγματα είναι είτε: - - Δύο ή περισσότερα κατάγματα μακριών οστών μέχρι την ηλικία των 10 ετών.
- - Τρία ή περισσότερα κατάγματα μακριών οστών σε οποιαδήποτε ηλικία έως 19 ετών.
Πρόσφατα, αμφισβητήθηκε η αυστηρή χρήση των ανωτέρω κριτηρίων για τον ορισμό της οστεοπόρωσης στα παιδιά. Μια πιο σύγχρονη άποψη προτείνει να ληφθούν υπόψη περαιτέρω χαρακτηριστικά, όπως η υποκείμενη πάθηση και ο κίνδυνος κατάγματος, η χρήση γλυκοκορτικοειδών, κάποια σημάδια γενετικής διαταραχής, τα κλινικά χαρακτηριστικά του κατάγματος συμπεριλαμβανομένης της θέσης και άλλα.
Περισσότερες πληροφορίες για τον ορισμό της πρωτοπαθούς και δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης σε παιδιά/νέους φαίνονται στην εν λόγω ανασκόπηση του 2020 (6).
3. ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ
Παρόλο που επινοήθηκε στα γαλλικά στις αρχές της δεκαετίας του 1820 ως απλή περιγραφή μιας παθολογικής κατάστασης των οστών, ο όρος «οστεοπόρωση» μπήκε στο αγγλικό ιατρικό λεξιλόγιο μόλις τον 20ό αιώνα (7).
Ετυμολογικά η λέξη "οστεοπόρωση" προκύπτει από :
- την λέξη "οστούν", η οποία σημαίνει "κόκκαλο", και
- την λέξη "πορώδης", η οποία σημαίνει ότι "έχει πόρους/τρύπες/οπές" (10). Επίσης, η λέξη "πόρωση" σημαίνει "δημιουργία νέου οστού" για παράδειγμα "τα πιο πολλά κατάγματα που υφίστανται σε παιδιά, πορώνονται ταχέως".
Το "πορώδες οστό" έχει οπές και κενά, τα οποιά είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος, σε σύγκριση με ένα υγιές οστό.
4. ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ
Η "οστεοπέτρωση" [osteopetrosis] είναι λίγο πολύ το αντίθετο της οστεοπόρωσης (8).
Αντί για υπερδραστήριους οστεοκλάστες, η οστεοπέτρωση προκύπτει από γενετικές ανωμαλίες που βλάπτουν την ικανότητα των οστεοκλαστών να απορροφούν τα οστά. Αυτό παρεμβαίνει στην φυσιολογική ανάπτυξη του σκελετού και οδηγεί σε υπερβολική συσσώρευση οστού. Αν και αυτό το οστό είναι πολύ πυκνό, είναι επίσης εύθραυστο και έτσι συχνά προκύπτουν κατάγματα.
Επιπλέον, με την συμπίεση διαφόρων νεύρων, η περίσσεια των οστών σε ασθενείς με οστεοπέτρωση ίσως προκαλέσει νευρολογικά συμπτώματα, όπως κώφωση ή τύφλωση. Επίσης, αυτοί οι ασθενείς ίσως πάσχουν από αναιμία, καθώς τα κύτταρα που σχηματίζουν αίμα στο μυελό των οστών «στριμώχνονται» από τον περίσσιο οστό (8).
5. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και το Ίδρυμα για την Υγεία των Οστών και την Οστεοπόρωση :
"Η οστεοπόρωση δεν αποτελεί μέρος της φυσιολογικής γήρανσης. Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε για να προστατέψουμε τα οστά μας, ανεξάρτητα από την ηλικία μας.
Ποτέ δεν είναι αργά για να βελτιώσουμε την υγεία των οστών μας.
Οι συνήθειες που υιοθετούμε, ξεκινώντας από τώρα, μπορούν να επηρεάσουν την υγεία των οστών μας για το υπόλοιπο της ζωής μας. Τώρα είναι η ώρα να αναλάβουμε δράση".
Δείτε την ενότητα για πρόληψη και αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης.
